Het is de onzekerheid Voorwoord

Een op de drie stadsbewoners -bijna een miljard mensen- woont in een sloppenwijk. Dat wordt een op de twee tegen 2030, omdat de groei van de stedelijke bevolking zich concentreert in ontwikkelingslanden. Zeker 852 miljoen mensen zijn ernstig en permanent ondervoed en elke vijf seconden sterft een kind onder de vijf jaar door ondervoeding of daaraan verbonden ziekten -de meesten op het platteland. Het zijn maar twee voorbeelden van de levensbedreigende onzekerheden waarmee mensen wereldwijd af te rekenen hebben.
De lijst wordt in dit MO*nummer verder aangevuld met onder andere autoritaire regimes, energie-armoede, financieel gesjoemel, olie-corruptie, privé-milities, terroristische dreiging en ongelijke vrijhandelsverdragen. Angst en onzekerheid zat dus. Diezelfde gevoelens bepalen, volgens de Gentse wetenschappers Carl Devos en Dries Verlet, ook het stemgedrag van een toenemend aantal Vlamingen. Ze verduidelijken dat het gaat over ‘angst voor de onbekende, onzekere toekomst, angst voor het verlies van welvaart en angst voor het verlies van ijkpunten in de vorm van tradities en cultuur’. Daarmee beschrijven ze een fundamenteel kenmerk van de Vlaams Belangkiezer, maar we weten dat de onzekerheid veel breder verspreid is in de samenleving. Al vertaalt niet iedereen die vreest voor zijn bestaanszekerheid of die zich ongelukkig voelt over de uitholling van gekoesterde waarden dat in een stem voor extreemrechts -gelukkig maar.
Als angst de brandstof is waarop de turbo van extreemrechts draait, moeten we dan wel blijven berichten over alles wat fout gaat in de wereld? Of moeten we, zoals de Verenigde Verenigingen suggereren, meer mikken op positief nieuws, op verhalen die mensen hoop en toekomstperspectief bieden? Tijdens het MO*debat op 11 september vond VRT-journalist Rudi Vranckx dat media natuurlijk het nieuws moeten blijven brengen, ook al is dat onprettig en ook al worden de media daardoor soms gegijzeld in de agenda van extremisten of oorlogszuchtige regeringen. Zelfcensuur lost niets op, vond hij. Zijn radiocollega Jef Lambrecht vulde dat standpunt aan met de stelling dat media veel meer moeten investeren in duiding en historische context, ‘anders wordt de berichtgeving een aaneenschakeling van anekdotes, waardoor ze een klimaat creëert waarin de democratie verder afbrokkelt’.
Het feit dat MO* zoveel levensbedreigende mondiale realiteiten toont en verklaart, betekent allesbehalve dat we de onzekerheid in de eigen samenleving ontkennen of minimaliseren. De grote maatschappelijke problemen ontstaan meestal niet ver van de tafel en het bed van de gewone burgers, maar het is wel in de eigen straat of buurt dat de gevolgen van globale fenomenen en nationale beslissingen duidelijk worden. ‘Het is vooral op lokaal niveau dat fenomenen als verzuring, antipolitiek en een gebrek aan gemeenschapsvorming tot uiting komen én aangepakt kunnen worden’, zegt directeur van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten Mark Suykens in Goesting in democratie, het boek waarin ook Devos en Verlet hun analyse publiceren. Daarin ligt de uitdaging voor de politici die zich op 8 oktober aan de lokale kiezer presenteren. Zij moeten voorkomen dat de democratie verder afbrokkelt door lokale antwoorden te geven op mondiale bedreigingen.
Dat is een taak die nooit helemaal realiseerbaar is als er niet tegelijk fundamenteel getimmerd wordt aan het mondiale systeem zelf. ‘Het Westen verkiest de hypocrisie van een mondiaal systeem dat Afrika economisch uitsluit en uitzuigt, terwijl het feelgood-geld uitgeeft aan zogenaamde ontwikkeling’, zegt de Brits-Sierra Leoonse schrijfster Aminatta Forna in dit nummer. De Vlaamse Noord-Zuidbeweging lanceert haar campagne voor meer voedselveiligheid in de wereld kort na de gemeenteraadsverkiezingen. Zij moet de Vlamingen duidelijk maken dat meer welvaart in het Zuiden zal zorgen voor meer zekerheid in het Noorden. Geen gemakkelijke klus. (gg)

Reageer via info@mo.be