Het einde van jihadi-terrorisme

Welke gevolgen heeft de Arabische Lente voor de strijd tegen terrorisme?

Pillar: De Arabische Lente heeft twee nadelen opgeleverd voor de wereldwijde jihadi-beweging. Ten eerste heeft ze al aangetoond dat je politieke verandering kan bereiken met vredevolle middelen en zonder een beroep te doen op geweld. Twee: ze belooft de mogelijkheid van meer democratie in Arabische landen, wat nog meer vredevolle veranderingen kan opleveren. Kijk maar naar de situatie in Tunesië en Egypte.

Die twee voordelen worden gecompenseerd door een aantal mogelijke nadelen. Te midden van beroering en gezien het ontstane machtsvacuüm –dat we vandaag in Libië zien– kunnen extremisten misbruik maken van de situatie. Het andere risico is dat de verwachtingen van het Arabische volk –vooral vandaag in Egypte– met betrekking tot politieke en economische veranderingen zo hooggespannen zijn dat ze bijna zeker teleurgesteld zullen worden. En wanneer er teleurstelling is, kan de boodschap van extremisten meer gaan aanspreken.

Het lijkt alsof de observators van de Arabische Lente uiteenvallen in twee kampen. De een benadrukt de democratische dimensie, de ander waarschuwt voor groeperingen als de Moslimbroeders die als wolf in schapenvacht de boel zouden overnemen.

Pillar: De Arabische Lente is goed nieuws in het licht van het terugwerpen van radicaal jihadi extremisme. Ik denk niet dat het een sterk argument is om te zeggen dat de Moslimbroeders in Egypte een wolf in schapenvacht zijn. Er is geen reden om hen als minder democratisch te beschouwen dan pakweg linkse seculieren. De Moslimbroeders hebben voordelen gezien om een democratisch pad na te streven. Er leeft de vrees bij veel mensen dat we een herhaling zouden krijgen van wat in Algerije is gebeurd, toen de militairen in 1992 tussenkwamen om een democratisch proces te beëindigen op het moment dat het Islamitische Heilsfront (FIS) de meerderheid zou halen. De vrees is dat het zou leiden tot: ‘één man, één stem, één keer’.  Dat is vooralsnog slechts een vrees. Ik zie op dit moment niet in waarom dat scenario meer realistisch zou zijn bij de Moslimbroeders dan bij eender wie anders.

Jihadi terrorisme is over zijn hoogtepunt, zei u in uw openingstoespraak. Gaan we later terugkijken op dit decennium als een tijd waarin het gevaar van terrorisme fel is overdreven?

Pillar: Niet noodzakelijk overdreven, maar wel consistent met vorige golven van terrorisme: van de anarchisten op het einde van de 19^de eeuw over de anti-kolonialisten van 1920 tot 1950 tot het linkse terrorisme van de jaren zestig, zeventig en tachtig. Al die golven van terrorisme kwamen op en gingen weer neer in een tijdspanne van dertig tot veertig jaar. Dus ik denk dat er een basis is om te zeggen –en daar ben ik het eens met Olivier Roy– dat we nu al de teruggang van het fenomeen meemaken. De vraag is of wij, onze regeringen, daarbij fouten zullen vermijden die het fenomeen langer zou kunnen doen overleven dan normaal. Ik denk bijvoorbeeld aan de oorlog in Irak, die een boost heeft gegeven aan het fenomeen. In Irak had je helemaal geen jihadi-terrorisme. Plots zag je dan Al Qaeda in Irak groeien, als resultaat van de westerse militaire interventie, en niet omwille van andere redenen.

De conferentie “Terrorism, radicalisation & de-radicalisation”, georganiseerd door de Universiteit Gent en Egmont, vond plaats op 10 oktober 2011.