Het groeipotentieel van Afrika

In de statige Solvay Bibliotheek vond maandag en dinsdag de African Summit plaats, een jaarlijks congres georganiseerd door Friends of Europe. MO* was betrokken bij het panel dat zich boog over de sociale uitdagingen voor Afrika: gezondheidszorg, onderwijs, sociale zekerheid.

Onderwijs en gezondheid

‘Afrika heeft een moeilijk sociaal klimaat’, stelt Assane Diop van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO) en voormalig minister van Gezondheid in Senegal. ‘Er zijn hoge werkloosheidscijfers en extreme armoede en ziektes maken jaarlijks veel te veel slachtoffers.’ Diop legt uit dat deze problemen allemaal kunnen worden teruggebracht op twee grote pijlers die een samenleving sterk maken: onderwijs en gezondheid.

Afrika maakte de laatste veertig jaar een enorme vooruitgang mee op vlak van onderwijs. Volgens het VN-Ontwikkelingsprogramma steeg het aantal geletterden tussen 1970 en 2010 van 23 naar 65 procent. Toch blijft toegang tot kwaliteitsvol onderwijs volgens Diop één van de grote moeilijkheden in Afrika. Hoewel steeds meer kinderen leren lezen, blijft het algemene kennisniveau vaak ontoereikend. Veel Afrikanen die wel hoogopgeleid zijn, gaan hun geluk vaak in het Westen beproeven, met een zogenaamde ‘brain drain’ tot gevolg.

Daarnaast vormt ook het gezondheidssysteem een belangrijk probleem. Volgens Diop zorgt vooral het gebrek aan een efficiënt systeem van sociale zekerheid voor moeilijkheden. Hij zegt daar echter ook bij dat Afrika een heel eigen systeem van sociale zekerheid moet uitwerken: ‘Slechts vijf procent is tewerkgesteld in de formele sector, dat betekent dat 95 procent van de bevolking nu geen toegang heeft tot de soms beperkte vormen van sociale zekerheid. Toch kunnen ook de informele werkers bijdragen en dus deel uitmaklen van een innovatief systeem van sociale zekerheid.’

Internationale hulpprogramma’s en donors kunnen een steun betekenen maar ze missen vaak de achtergrond om bepaalde maatschappelijke problemen echt te begrijpen.

Lokale elite

Jean-Pierre Elong Mbassi, Secretaris-General van de Verenigde Steden en Lokale Overheden van Afrika (UCLGA) benadrukt het belang van lokale initiatieven: ‘Ontwikkeling moet lokaal zijn, of er is helemaal geen ontwikkeling. Democratie moet lokaal zijn, of er is geen democratie’. Volgens hem worden veel groeimogelijkheden tegengehouden omdat internationale actoren zoals de EU, VN of Wereldbank zich enkel richten tot centrale overheden. Het is pas sinds de Millennium Ontwikkelingsdoelstellingen (MDG’s) dat ook het belang van het lokale niveau wordt erkend. ‘En die erkenning is terecht, in Oeganda werd het gevecht tegen aids op lokaal niveau gevoerd, en kijk, de cijfers dalen spectaculair en op een duurzame wijze’, stelt Elong Mbassi.

‘Maar Afrika mist een elite’, reageert Thoko Kaime, professor in de Rechten aan de Universiteit van Surrey. ‘Dus of we nu spreken over lokale of nationale beleidsplannen, zonder bekwame leiders blijft het probleem bestaan.’ Ook hij raakt daarmee het belang aan van onderwijs. Onderwijs dat ervoor kan zorgen dat een elite kan opstaan met voldoende kennis van zaken. Internationale hulpprogramma’s en donors kunnen een steun betekenen maar ze missen vaak de achtergrond om bepaalde maatschappelijke problemen echt te begrijpen. Afrika heeft volgens hem een eigen leidende elite nodig.

Partnerschap in plaats van eenzijdige donorrelatie

Afrika heeft een partnerschap nodig met de rest van de wereld en geen donorrelatie. Dat leek zowat de rode draad te zijn van het debat. Gezondheid en onderwijs kunnen kwaliteitsvoller worden met steun van hulpprogramma’s maar men mag daarbij nooit de eigen identiteit en capaciteiten van Afrika over het hoofd zien. Mits de nodige stimulering en opleiding - en daar kunnen hulpprogramma’s wel een rol in spelen - heeft Afrika heel veel groeipotentieel, daar was iedereen het over eens. Bright Simons, één van de sprekers, is het voorbeeld bij uitstek om de mogelijkheden van Afrikaans ondernemerschap aan te tonen (Lees het zaterdaginterview met hem). Meer en meer initiatieven komen uit Afrika zelf. Kleine ondernemers, familiale boeren, moeders, middenveldbewegingen of overheden, allemaal spelen ze een belangrijke rol in de ontwikkeling van Afrika.