Het lang beloofde hervormingspakket van Erdogan

In maart dit jaar werd er een staakt-het-vuren overeengekomen tussen de Turkse regering en de Koerdistan Arbeiderspartij (PKK). Deze was echter voorwaardelijk – Erdogan werd verondersteld de Koerdische eisen in te lossen. Toen de hervormingen uitbleven, liep het vredesproces vast en dreef de PKK de druk op. Ze dreigde ermee haar terugtrekking uit Turkije uit te stellen. Op maandag 30 september, kondigde Erdogan de hervormingen eindelijk af.

Stap voor stap

Het democratiseringspakket bevat hervormingen op verschillende gebieden. In het privéonderwijs zullen in de toekomst enkele vakken in het Koerdisch gegeven worden. De kiesdrempel – die momenteel op tien procent ligt - zal eventueel verlaagd worden. Dit zou in het voordeel zijn van kleinere partijen zoals de Koerdische BDP Een andere toegeving ten opzichte van de Koerden is dat vanaf nu de letters q, w, en x – deel van het Koerdisch alfabet – in officiële Turkse documenten mogen gebruikt worden. Verder worden de beperkingen op politieke activiteiten die in een andere taal dan het Turks zijn, gedeeltelijk afgeschaft, en mogen sommige Koerdische dorpen hun oorspronkelijke Koerdische naam opnieuw aannemen.

Erdogan speelt op veilig

Deze hervormingen zijn significant, maar wel nog erg voorzichtig. Het Koerdisch als onderwijstaal instellen is een belangrijk punt voor de Koerden, maar het feit dat dit enkel in het privéonderwijs geldt, stuit op veel kritiek. De verlaging van de kiesdrempel is ook belangrijk, maar Erdogan blijft er wel nog erg vaag over. Sommige eisen worden helemaal niet behandeld. Zo wordt de antiterreurwetgeving, die momenteel ook PKK-sympathisanten en andere activisten viseert, niet versoepeld. Ook krijgen de Koerdische regio’s geen grotere regionale autonomie.

Waarom geeft de Turkse regering niet meer toe? Dit heeft te maken met het populisme van Erdogan, legt Dries Lesage van de UGent uit. Hij wil de aanstaande lokale, presidents- en parlementsverkiezingen winnen. Dat een premier praat met de PKK, ligt in Turkije na 40.000 doden sowieso al erg gevoelig. Veel kiezers zijn niet tuk op grote toegevingen aan de Koerden, terwijl de PKK blijft voortbestaan. Ook de Republikeinse Volkspartij (CHP) en de Partij voor een Nationalistische Beweging (MHP) – de voornaamste oppositie in het parlement – kijken Erdogan op de vingers en staan klaar hem te verwijten ‘samen te werken met terroristen.’ Daarom koppelt Erdogan Koerdische rechten aan een einde van de gewapende strijd. Hij wil nog “onderhandelingsvoer” behouden om van de PKK sterkere garanties te bekomen. Als de PKK zijn aanslagen zou hervatten terwijl belangrijke Koerdische eisen zijn ingelost, zit Erdogan pas echt in een benarde situatie.

Godsdienstvrijheid

Ook godsdienstvrijheid is een thema in het democratiseringspakketje. Erdogan kondigde aan dat vrouwelijke ambtenaren in de toekomst wel de hoofddoek mogen dragen op hun werk. Dit zal niet gelden voor de rechtbank, het leger en de veiligheidsdienst. Het is een belangrijke hervorming omdat de voormalige beperkingen sommige islamitische vrouwen weerhield werk te zoeken in de openbare sector. Ten opzichte van andere godsdiensten zijn de hervormingen minder verregaand. Een aantal symbolische toegevingen werden gemaakt ten opzichte van de Alevieten en Assyrische christenen. Maar samen met de Grieks-orthodoxen hadden zij veel meer verwacht. De regering van haar kant beweert dat een volgend pakket in de maak is.