Het mattheuseffect van de afbraak van de juridische bijstand

Minister van Justitie Annemie Turtelboom stelt dat men misbruik maakt van het systeem en vindt dat het budget de pan uit swingt. De rechtszoekenden zouden moeten geresponsabiliseerd worden. In haar persmededeling spreekt de minister van een mattheuseffect. Het zouden steeds dezelfde mensen zijn die van het systeem “profiteren”.

De ministerraad legde bij het goedkeuren van deze plannen het protest van zowat het hele Belgische middenveld zonder verpinken naast zich neer. De Franstalige Orde van Advocaten kondigde aan de regering voor de rechter te dagen en plant een campagne van burgerlijke ongehoorzaamheid.

De verwijzing van de minister naar het mattheuseffect is ronduit schandalig. Had ze ook maar even geluisterd naar de betrokkenen, dan had ze dat geweten. Er is een steeds grotere nood aan kwaliteitsvolle juridische bijstand. Cynisch genoeg is het niet het pro Deo-systeem maar de hervorming ervan die een mattheuseffect tot gevolg heeft. Want ‘wie heeft zal nog meer krijgen (…) maar wie niets heeft zal zelfs het laatste worden ontnomen’ (Mattheus 13: 12). Juridische bijstand is dikwijls juist het laatste recht dat onvermogenden nog hebben. Dit recht aan banden leggen, heeft een multiplicator-effect wat armoede betreft.

Naar verluidt zou de regering de noodzakelijke wijziging van het Gerechtelijk Wetboek nog door het parlement willen jagen in de “programmawet” van juni. De initiatiefnemers van de petitie Stop de afbraak van de juridische bijstand hopen dat door het protest tegen de regeringsplannen het parlement de voorstellen zal verwerpen.

Artikel 23 van de Belgische Grondwet en artikel 6 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens garanderen het recht op juridische bijstand als een aspect van het recht een menswaardig leven te leiden. In een opiniestuk van 11 januari 2013 stelde Rudy De Leeuw terecht dat de armoedecijfers in België allang het alarmpeil voorbij zijn. Uit cijfers van armoedeorganisaties blijkt dat het aantal Vlamingen in armoede vorig jaar met een derde is gestegen. 1 op 4 kinderen groeit op in armoede.

Door de toename van de armoede en de uitdeinende crisis doen steeds meer mensen een beroep op een pro Deo-advocaat. De regering wil daar paal en perk aan stellen. Het wetsvoorstel is een nieuwe aanval tegen de zwaksten in onze samenleving. Het zal tot gevolg hebben dat nog meer mensen uit de boot vallen.

Het contrast met de aanpak van het diamantbedrijf Omega Diamond, verdacht van 3 miljard euro fraude, kan moeilijk groter. Zij gooien het op een akkoord “in der minne” met de Bijzondere Belastinginspectie en betalen uiteindelijk maar… 150 miljoen euro. Omega Diamond kan zich een legertje advocaten permitteren. Met die 3 miljard euro zou de regering het budget voor het pro Deo-systeem kunnen verdubbelen… 42 jaar lang!

Ivo Flachet is advocaat bij het PROGRESS Lawyers Network Brussel.