Historische verkiezingsoverwinning voor links

De presidentskandidaat van de Nationale Partij, Jorge Larrañaga, was zondag waarschijnlijk goed voor meer dan 30 procent; Guillermo Stirling van de regerende Coloradopartij moest zich tevreden stellen met ongeveer 10 procent. Die twee partijen hebben tot hiertoe het politieke leven in Uruguay gedomineerd.

Tabaré Vázquez, een 64-jarige kankerspecialist, komt in maart 2005 aan het hoofd te staan van de allereerste linkse regering in Uruguay. Voor het eerst sinds 1966 zal de regering ook kunnen steunen op een meerderheid in het parlement.

Het Breed Front zat in de lift sinds een recessie Uruguay eind de jaren 90 in haar greep kreeg. In 2002 liep dat uit op de zwaarste economische crisis uit de geschiedenis van het land. Uruguay stond ooit bekend als het Zwitserland van Zuid-Amerika, maar nu leeft bijna een derde van de 3,3 miljoen inwoners in armoede. De buitenlandse schuld bedraagt meer dan het volledige bruto binnenlands product van één jaar. Dit jaar trok de economie weer aan, wat merkbaar werd door een daling van de werkloosheid van 20 tot 13 procent. Maar de lonen zijn niet gestegen en veel arbeiders verdienen nog altijd te weinig om rond te komen. De ontevredenheid met de regering van Jorge Batlle en zijn Coloradopartij is enorm.

Door links aan de macht te brengen, volgen de Uruguayanen het voorbeeld van hun buren. Ook in Argentinië en Brazilië zijn de voorbije jaren linkse regeringen aan de macht gekomen.

De opgang van links in Uruguay is spectaculair. Het Breed Front werd in 1971 opgericht door socialisten, communisten, linkse christen-democraten en politici die hun draai niet meer vonden bij de twee formaties die de politiek in Uruguay beheersten sinds de onafhankelijkheid in 1925. Bij de verkiezingen van 1971 haalde het Front 18 procent. Tijdens de dictatuur van 1973 tot 1985 moesten veel aanhangers van het Breed Front onderduiken of vluchten; sommigen werden gevangen gezet en gefolterd of vermoord.

Nu heet het Breed Front voluit ‘Encuentro Progresista-Frente Amplio-Nueva Mayoría’ (EP-FA-NM). De populairste vleugel binnen de coalitie is nu de Beweging voor Participatie van het Volk (MPP) van de voormalige Tupamaros, een stadsguerrilla die in 1971 nog aan de zijlijn bleef staan. Het Breed Front werd gelanceerd als een politiek alternatief voor de in de jaren 60 opgerichte rebellenbeweging.

Zondag haalde de MPP-lijst van de voormalige guerrillero’s meer stemmen dan de hele Coloradopartij. De MPP heeft dan ook veel van haar oude idealen afgezworen. Ze wil zich nu mee sterk maken voor een verantwoord kapitalisme.Ook het Breed Front is sterk veranderd. In 1971 kwam het nog op voor een planeconomie, de afschaffing van het grootgrondbezit, de nationalisering van het bankwezen en van vestigingen van grote internationale bedrijven en een radicale belastinghervorming. De huidige coalitie pleit voor een versterking van de democratie en het sociaal beleid en voor meer transparantie, maar ook voor nieuwe impulsen voor de economie, meer investeringen in onderzoek en ontwikkeling en een versterking van de economische integratie in Zuid-Amerika productie.

De ingrijpende landhervorming en de nationalisering van de banken verdween al in de jaren 90 uit het programma van het front. Pogingen van de linkse vleugel om nieuwe radicale programmapunten te laten aanvaarden - zoals een verwerping van een pan-Amerikaanse Vrijhandelszone of de weigering om de buitenlandse schulden verder af te betalen - mislukten.

Volgens analist Jorge Lanzaro, de oprichter van het Instituut voor Politieke Wetenchappen aan de Universiteit van de Republiek in Montevideo, is het Breed Front er in de jaren 90 in geslaagd de tegenstelling tussen links en rechts te doen doorbreken in het politieke leven in Uruguay. Het Front speelde daartoe in op de traditionele Uruguayaanse hang naar een sterke staat en de wijdverbreide afkeer tegenover een laissez-faire beleid. Maar Lanzaro wijst erop dat links in Uruguay ook neoliberale denkbeelden heeft overgenomen: het Front zegt naar een begrotingsevenwicht te streven, vindt dat de handel met het buitenland moet worden bevorderd en dat de concurrentiekracht van de bedrijven moet worden aangescherpt.

Het Breed Front kondigde al lang van tevoren aan wie de portefeuille van Economie zou krijgen bij een eventuele verkiezingsoverwinning: senator Danilo Astori, een prestigieuze econoom die bekend staat als gematigd. Vázquez en Astori reisden samen naar Washington om het Internationaal Monetair Fonds gerust te stellen dat een linkse regering de internationale schuldafbetalingen gewoon zou voortzetten en zou streven naar macro-economisch evenwicht. De markten hebben daar gunstig op gereageerd. (PD)