Hoe anders moeten de nieuwe millenniumdoelen zijn?

In 1990 woonde tachtig procent van de mensen die minder dan een euro per dag verdienen in stabiele lage-inkomenslanden. Nu woont 66 procent van de extreem armen in midden-inkomenslanden. De strijd tegen inkomensarmoede zal na 2015 sowieso meer met  herverdeling van rijkdom in midden-inkomenslanden te maken hebben.

De inkomensongelijkheid is overigens sinds 2000 in de meeste landen toegenomen. Kris Panneels: ‘De Noord-Zuidkloof mag dan wat kleiner worden, binnen landen neemt de ongelijkheid toe. Wat de rijkste burgers van de wereld bezitten, daar kan je met je hoofd haast niet bij.’ Mondiaal leidt dat tot verbijsterende tegenstellingen tussen extreem arme mensen en een elite van dollarmiljardairs die per privéjet van continent naar continent hopt of bij wijze van hobby voetbalclubs uit de Engelse eerste klasse koopt.

En ongelijkheid heeft invloed op armoede. Met de maatstaf voor absolute armoede van een euro per dag hebben China en Brazilië de armoede dramatisch verminderd. Neem je evenwel zoals alle rijke landen nu doen een relatieve maatstaf – hoeveel mensen verdienen minder dan de helft van het middelste inkomen – dan is de armoede in China zelfs toegenomen en in Brazilië stabiel gebleven.

Richard Wilkinson wees er met zijn bestseller The Spirit Level al op dat ongelijke samenlevingen meer te maken krijgen met sociale en psychische problemen. Ook milieuproblemen staan nu hoger op de agenda, te beginnen met de klimaatverandering die steeds nadrukkelijker merkbaar wordt. En elk jaar komen er 78 miljoen mensen bij en steeds meer mensen willen meer vlees eten: dat vergroot de druk op de aarde. De Chinese economie groeide enorm, maar recent bracht een studie aan het licht dat luchtvervuiling de mensen in Noord-China vijfeneenhalf jaar van hun leven kost.

Dat alles betekent dat ontwikkeling meer dan ooit ruimer moet worden gedefinieerd dan de groei van het bruto nationaal product. Groei is enkel positief als hij duurzamer wordt en verdeeld wordt over meer mensen.

Geen groei om de groei

Sommigen vinden dat de nieuwe doelen daarom niet louter mogen gaan over resultaten van menselijke ontwikkeling, maar ook over de manier – de soort eco

Jeugdwerkloosheid en een evenwichtige voeding zijn in alle landen uitdagingen. Ondervoeding is een probleem, maar vetzucht ook. Alleen iets eisen van de ontwikkelingslanden, dat is niet meer van deze tijd.

ie – waarmee die kunnen worden gerealiseerd. Yilmaz Akyuz, hoofdeconoom van het South Center, een denktank van de ontwikkelingslanden, vindt dat sociale doelen niet kunnen worden bereikt zonder industrialisering die voor de nodige banen zorgt. Heel wat ontwikkelingslanden willen dat meer economische elementen in de nieuwe ontwikkelingsagenda worden opgenomen.

Professor Nayyar hoopt dat het nieuwe kader, anders dan de MODs, het discours over ontwikkeling kan bijstellen: erkennen dat banen belangrijker zijn dan groei en dat de overheid een belangrijke rol te spelen heeft. ‘Het gaat om het welzijn van mensen, niet om groei op zich. Groei is nodig, maar als je die niet vertaalt in welzijn, draag je niet bij tot ontwikkeling. En dat veronderstelt dat de staat een belangrijke rol speelt.’ Ontwikkelingslanden moeten in elk geval meer ruimte krijgen om een eigen beleid te voeren en mogen niet in een ideologisch maatpak worden gedwongen.

Nayyar vindt ook dat de MODs te donorgericht waren. ‘Er was te veel focus op hulp en te weinig op het geld dat arbeidsmigranten terugsturen, te weinig op toegang tot markten, tot kennis en technologie, die sowieso belangrijker zijn dan hulp. Mensen moeten geen passieve ontvangers van hulp zijn maar hun eigen lot in handen nemen. Hulp heeft iets van de grondstoffenvloek: het neemt de druk weg van regeringen om lokale middelen te zoeken.’

De kijk op ontwikkeling werd daardoor te technisch: men verloor uit het oog dat ontwikkeling ook altijd een sociaal en politiek proces is, het tot stand brengen van een bestuur met visie en slagkracht. Bestuur is dus belangrijk. Dat bleek ook uit een enquête over de noden van de toekomst bij tienduizend Braziliaanse jongeren. Daaruit kwamen onderwijs, gezondheidszorg, en voedsel/inkomen bovendrijven als de belangrijkste onderwerpen, op de voet gevolgd door eerlijk bestuur. Marcelo Neri: ‘De recente protesten in Brazilië tonen aan dat mensen participatie belangrijk vinden. Daarom lijkt het me aangewezen om de kwaliteit van bestuur mee op te nemen in de doelen van de toekomst.’

Momenteel woont 24 procent van de extreem armen in fragiele lage-inkomenslanden. Een vijfde van de wereldbevolking woont in landen die te maken hebben met ernstig geweld, politiek conflict en onveiligheid. Vrede en veiligheid zijn niet alleen een waarde op zich, ze zijn ook een voorwaarde voor armoedebestrijding en welzijn.

Jan Vandemoortele voegt er nog een belangrijk punt aan toe: ‘Anno 2015 kan je de opkomende landen alleen mee krijgen als je doelen universeel zijn: als ze alle landen dingen opleggen. Zo zijn jeugdwerkloosheid en een evenwichtige voeding in alle landen uitdagingen. Ondervoeding is een probleem, maar vetzucht ook. Paternalistische doelen die alleen van de ontwikkelingslanden iets eisen, zijn niet meer van deze tijd.’