Hoe meer muren, hoe meer jungles

Groot-Brittannië en Frankrijk lieten weten dat ze samen een reeks terugkeercharters zouden inleggen met “illegalen genre Calais”. De Franse minister van Migratie, Eric Besson, blies begin oktober de eerste terugkeercharter richting Kaboel af, die tien Afghanen uit de “Pathaanse jungle” van Calais naar hun geboorteland zou terugbrengen. Protesten van mensenrechtenactivisten hadden hem toch even murw geslagen. Groot-Brittannië houdt echter voet bij stuk. Phil Woolas, Bessons Britse collega, zei kortweg dat ‘de Afghanen en ook de “andere illegalen” eruit zúllen gaan’. Oorlog of niet. Daarop liet Frankrijk prompt weten dat het dan toch wil doorgaan met de gezamenlijke repatriaties, ‘om een nieuw Calais tegen te gaan’. Overigens stuurt Groot-Brittanië zijn ongewenste asielzoekers ook terug naar een land als Griekenland, waar ze de EU binnenkwamen, ook al heeft dat land een repressief asielbeleid en wordt maar één procent van de asielaanvragen er goedgekeurd.
Repressieve opruimacties als die in Calais verhelpen het probleem niet, ze verschuiven het. Na de opruiming van de “jungle” van Calais, begint die in Duinkerken prompt aan te groeien. Straks zullen ook de polders van Zeebrugge en Oostende aan de beurt zijn, of Brussel, als ze aan de kust de controles nog blijven opvoeren.
Sint-Gillis en Vorst hadden deze zomer en nazomer al hun minikampen. Indiërs zonder papieren kampeerden er maandenlang zonder comfort in twee parkjes, wachtend op een teken van hun “fiksers” om het binnenland te verlaten richting kust en richting Dover. Hulp wilden ze niet, dat vonden ze te riskant, ze vertrouwen die asielprocedures niet. Mensen zijn tot veel in staat zodra ze hun thuisland hebben opgegeven en hun eindbestemming zo dichtbij is. Desnoods verbranden ze hun vingertoppen met hete spijkers of bijtend zuur, zoals de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR bij asielzoekers in Calais optekende.
Nadat Italië en Libië in 2008 een bilateraal akkoord sloten over terugname van vluchtelingen op zee, werden alleen in mei al vijfhonderd migranten, inclusief zwangere vrouwen en kinderen, onderschept door de Italiaanse kustwacht. Met veel bravoure, zonder pardon en zonder dat ze de kans kregen om bescherming aan te vragen in Europa, werden ze teruggestuurd naar Libië. Libië heeft het Vluchtelingenverdrag nooit ondertekend, heeft een dubieuze reputatie als het op mensenrechten aankomt, en sluit asielzoekers in mensonwaardige omstandigheden op alvorens ze naar nog dubieuzere landen als Eritrea terug te sturen. Dat is allemaal bekend, tot bij het Vaticaan, dat samen met de Verenigde Naties opriep tot gedeelde Europese verantwoordelijkheid en bescherming.
Er is meer dan ooit behoefte aan harmonisatie van het Europese asielsysteem. De Europese Commissie gaf de voorbije zomer de tekst uit voor het Stockholmprogramma, dat vorm moet geven aan een gemeenschappelijk Europees asielbeleid vanaf 2010. De ontwerptekst stelt dat asielzoekers daadwerkelijk toegang moeten krijgen tot Europees grondgebied, en dat een centraal Europees asielagentschap een en ander moet stroomlijnen. Veelbelovend, maar de Commissie wil ook dat dat agentschap nauw zal samenwerken met Frontex. En laat nu net dat Europese grensagentschap bekend staan om zijn gebrek aan transparantie en zijn vaak ruwe verwijdering van asielzoekers.