Hoge voedselprijzen bieden kleine boeren kansen

De internationale prijzen voor landbouwproducten zitten al sinds 2002 in de lift. De vraag uit India en China groeit, maïs en soja worden ook massaal gebruikt voor de productie van biobrandstoffen. In 2005 en 2006 deden droogte, overstromingen en vorst de oogst tegenvallen en ook speculatie speelt een steeds grotere rol. Volgens Martine Dirven van de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en de Cariben (Eclac) moet er de komende 15 tot 20 jaar met hogere prijzen gerekend worden.

Momenteel profiteren de kleine boeren, die in Latijns-Amerika nog altijd 80 procent van de landbouw voor hun rekening nemen, nauwelijks van de hausse. “Het zijn de tussenpersonen en vooral de groothandelaars die de winsten opstrijken”, oordeelt José Graziano da Silva, regionaal directeur van de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO). Ook grote landbouwbedrijven, die hun oogst zelf commercialiseren, doen goede zaken. Sommige kleine boeren zien hun inkomsten ook stijgen, maar hun uitgaven nemen even snel toe, waardoor ze toch niet beter af zijn.” Meststoffen en pesticiden worden immers ook duurder.

Met de uitzondering van Chili, Paraguay en Colombia werden in Latijns-Amerika de meeste zelfstandige boeren de voorbije jaren weer armer, concludeerde Dirven in een rapport uit 2007. In sommige landen is die achteruitgang zelfs dramatisch.

Brazilië wijst de weg

Maar dat hoeft niet zo te zijn. Da Silva vindt dat de overheid een beleid moet gaan voeren dat de voedselproductie stimuleert, vooral dan onder de kleine producenten. Dat kan volgens hem door goedkope kredieten, directe aankoop van levensmiddelen voor voedselhulp aan de armste bevolkingslagen en verdere overheidsaankopen om de reserves aan te vullen en een stabiele afzet te garanderen. Dirven stelt ook voor om grote levensmiddelenbedrijven te subsidiëren als ze inkopen bij kleine boeren.

Brazilië heeft al voor die aanpak gekozen. De overheid koopt er bij familiebedrijven de levensmiddelen die nodig zijn voor de hulp aan arme gezinnen, voor schoolmaaltijden en voor openbare ziekenhuizen. Het effect daarvan is met name voelbaar bij melkveehouders en in het arme noordoosten van het land. In 2007 kende de Braziliaanse regering ook 1,9 miljoen goedkope leningen toe aan kleine boeren voor een totaal bedrag van 3 miljard euro. Er zijn verder programma’s die boeren beschermen tegen oogstschade en sterke prijsdalingen.

Chili onderneemt iets tegen de almacht van de tussenhandelaars en toeleveranciers. Minister van Landbouw Reinaldo Ruiz heeft het gerecht opgeroepen een onderzoek in te stellen naar mogelijke prijsafspraken onder de leveranciers van meststoffen. Via een overheidswebsite kunnen consumenten en producenten ook de prijzen van groenten en fruit in de belangrijkste supermarkten en openluchtmarkten vergelijken. Het ministerie van Landbouw onderzoekt verder op vraag van een boerenorganisatie of kleine boeren juridische bijstand kunnen krijgen in hun prijsonderhandelingen met tussenhandelaars en supermarktketens.

In Ecuador organiseert de overheid dan weer markten waar kleine boeren hun oogst direct aan de verbruikers kunnen verkopen, zonder tussenhandelaars.