Dossier: 

Homofobie als verkiezingsstrategie

De moord op de Oegandese holebirechtenactivist David Kato eind januari schokte de wereld. Maar ook dichter bij huis hebben holebi’s het moeilijk. In Litouwen wordt homoseksualiteit door de helft van de bevolking als een ziekte beschouwd en lanceert het parlement homofobe wetsvoorstellen.

Dit voorjaar buigt de Seimas, het Litouwse parlement, zich voor de tweede keer over het nieuwste homofobe wetsvoorstel in een lange rij. De wet zou de promotie en de financiering van de promotie van homoseksuele relaties in publieke plaatsen beboeten met een geldstraf tussen tweeduizend en tienduizend litas (tussen 580 en 2.900 euro). Bij een stemming in november vorig jaar waren er slechts twee stemmen te weinig om het ontwerp te doen aanvaarden. Mensenrechtenorganisatie Amnesty International (AI) protesteerde tegen het ‘zuiver discriminerende en onwettige’ voorstel en het Europees Parlement riep in een resolutie op om het ontwerp te schrappen. In Litouwen hebben de regering en president Grybauskaite het voorstel veroordeeld. Toch zijn binnenlandse holebigroeperingen er niet gerust op.

De iniatiefnemer van het wetsontwerp is Petras Grazulis van de oppositiepartij Orde en Rechtvaardigheid. Hij werpt zich op als beschermer van de traditionele familiale en morele waarden in de maatschappij en noemt homoseksualiteit ‘een sociale perversie’ die pas sinds de toetreding tot de Europese Unie in Litouwen zou bestaan. Tijdens de optocht van de Baltische Pride vorig jaar viel hij samen met Kazimieras Uoka, parlementslid van de regerende Vaderlandsunie-Christen-Democratische partij (TS-LKD, kortweg de Conservatieven), politieagenten aan in een poging de manifestatie te verstoren. Hij geeft toe dat hij onder andere toekomstige Gay Prides wil verhinderen.

Volgens de holebivereniging Lithuanian Gay League (LGL) zou het amendement vervolgingen op enorme schaal mogelijk maken. ‘Want promotie van homoseksualiteit kan slaan op een Pride, maar evenzeer op voorlichting over seksuele gezondheid, en zelfs op een klein artikel over homorechten’, redeneert projectcoördinator Eduardas Platovas.

Twee verliefde prinsen

De rechtsbescherming van holebi’s in Litouwen behoort tot de slechtste in Europa. Toen de Baltische staat nog deel uitmaakte van de Sovjet-Unie, was homoseksualiteit zelfs strafbaar. Pas sinds 1993 zijn homoseksuele relaties er wettelijk toegestaan. Maar holebikoppels kunnen zich tot op de dag van vandaag niet wettig registreren als partners, laat staan dat ze kunnen trouwen. Ze mogen niet adopteren en lesbische koppels hebben geen toegang tot een ivf-behandeling. Dergelijke wettelijke uitsluiting van holebi’s komt in vele ex-Sovjetrepublieken voor, maar uitzonderlijk is de recente golf van wetsvoorstellen in Litouwen die homoseksualiteit uit de publieke sfeer willen verdringen.

Sinds de Conservatieven in oktober 2008 de grootste partij vormen, worden geregeld inbreuken gepleegd op de bestaande anti-discriminatiewetgeving. In juli 2010 keurde het parlement –tegen een veto van president Grybauskaite in– een wet goed die informatie over homoseksualiteit op scholen verbood. Na resoluties van het Europees Parlement werd de expliciete verwijzing naar homoseksualiteit vervangen door ‘relatievormen die de traditionele familiewaarden aantasten’.

Volgens de LGL staan de Conservatieven onder invloed van de katholieke kerk, die in Litouwen een enorm gezag heeft. De partij zou de maatschappij willen doordringen van het idee dat homoseksualiteit onverenigbaar is met de zogenaamde traditionele familiewaarden zoals die door de Kerk uitgedragen worden. Ze zou inspelen op nationalistische gevoelens door homoseksualiteit voor te stellen als een fenomeen van westerse landen uit de EU. ‘De radicaal religieuze vleugel van de Conservatieve regeringspartij domineert momenteel het partijbestuur en creëert paniek op een fascistische manier’, betoogt Platovas fel. Hij verwijst naar recente politieke “schandalen”. ‘Het ministerie van Sociale Zaken, dat moet instaan voor een gelijkekansenbeleid, zag in een verhaal van twee verliefde prinsen uit een Duitse holebibrochure het bewijs dat de EU perversiteiten binnensmokkelt in Litouwen.’

Parlementslid uit de kast

Homofobie is in Litouwen ook een verkiezingsstrategie, meent Marija Pavilioniene, een Sociaal-Democratisch parlementslid dat zich in het bijzonder inzet voor de rechten van holebi’s. ‘Voor de eerste keer is er een holebiboegbeeld in de politiek’, zegt Arturas Rudomanskis, voorzitter en stichter van jeugdvereniging Tolerance Youth Association (TJA), die opkomt voor holebirechten. Maar Pavilioniene beseft dat ze meer politieke steun nodig heeft. ‘In het parlement en zelfs in mijn eigen partij zitten homofoben die homoseksualiteit niet begrijpen en die de standpunten van de katholieke kerk klakkeloos overnemen. Sommigen onder hen, zoals Petras Grazulis, gebruiken de homofobie onder de bevolking om stemmen binnen te halen.’

Anderen houden zich op de vlakte over het thema om hun carrière niet te schaden. Het enige openlijk homoseksuele parlementslid, Christian Rokas Zilinskas van de Christelijke Partij, kwam pas uit de kast nadat de media hem met zijn vriend hadden “betrapt”. Eerst ontkende Zilinskas in het parlement nog dat de homofobe wetten verkeerd zouden zijn. En in de aanloop naar de Baltische Pride zei hij dat Litouwen enkel tijd nodig heeft om zich aan te passen. Pas toen de Pride toch nog verboden dreigde te worden, steunde hij de holebi-organisaties en liep ten slotte mee in de optocht.

Homoseksualiteit medisch behandelen

Onderzoek bevestigt dat afkeer tegenover holebi’s wijdverspreid is in Litouwen, al neemt het de jongste jaren af. De Litouwse Vytautas Magnus Universiteit stelde in 2008 vast dat bijna de helft van de Litouwse bevolking homoseksualiteit als een ziekte beschouwt en vindt dat holebi’s medisch behandeld moeten worden. In de Eurobarometer van 2008 die discriminatie in de EU onderzocht, antwoordde maar zes procent van de Litouwse ondervraagden dat ze homoseksuele vrienden of kennissen hebben, terwijl het Europees gemiddelde vijfmaal hoger ligt.

De strijd van holebiverenigingen is er een met vele hindernissen en tegenslagen. Zo is de website van de LGL een paar maanden geleden gehackt en is hun database daarbij gekopieerd. De LGL krijgt geen subsidies van de Litouwse regering omdat haar naam expliciet verwijst naar homoseksualiteit. Haar hoofdkwartier is gehuisvest in een anoniem appartementsgebouw, aan de deur hangt geen naambordje. Die “verborgen locatie” is naar eigen zeggen een dubbele noodzaak. ‘In de eerste plaats moeten onze leden zich veilig voelen als ze naar ons komen. Anderzijds vonden we nergens anders onderdak’, legt voorzitter Vladimir Simonko uit.

Andere holebigroeperingen, zoals de TJA of het Equal Rights and Social Development Centre (ERSDC), voelen zich gedwongen hun activiteiten uit te breiden tot werken met vluchtelingen en immigranten. Voor Rudomanskis gaat het om meer dan subsidies. ‘Toen we zes jaar geleden met vijf holebivrienden de TJA hebben opgericht, waren we veel te bang voor de publieke opinie om er voor uit te komen dat het een organisatie voor holebi’s betrof.’

Molotovcocktails

Vorige zomer zorgde de Baltische Pride voor heel wat beroering in Litouwen. Naast culturele activiteiten vond een controversiële optocht door de straten van hoofdstad Vilnius plaats. Samen met Vytautas Valentinavicius, directeur van het ERSDC, vormden de twee LGL-kopstukken de belangrijkste organisators van het evenement. ‘Het was al een groot succes dat de Pride is doorgegaan’, vindt Platovas. ‘We vroegen al drie jaar om een toelating. Op het laatste moment probeerde de regering nog om de Pride te verbieden. Door te dreigen met een zaak voor het Europees Hof voor Mensenrechten hebben we de Pride kunnen redden.’

Rudomanskis vertelt hoe de ramen van het TJA-gebouw tijdens de manifestatie werden ingegooid met molotovcocktails. Er was ook een tegenbetoging: 1500 manifestanten zwaaiden met homofobe slogans, zongen naziliederen en gooiden objecten naar de Baltische Pride. Rudomanskis: ‘Maar de openlijke haat die we hebben ervaren van een deel van de bevolking heeft de holebigemeenschap versterkt.’

Ook enkele leden van de Vlaams-Brusselse holebi-jongerenvereniging Wel Jong, Niet Hetero (WJNH) waren aanwezig. Michiel Vanackere, woordvoerder WJNH: ‘In Brussel is de Pride een volksfeest, vrij en open in de stad. In Vilnius voelden we ons ondanks enorme veiligheidsmaatregelen constant belaagd.’ Dat contrast legde de Belgische regisseur Roland Javornik vast in de documentaire Two prides, two worlds…One Europe? De film opende het Litouwse filmfestival Ad Hoc: Inconvenient films en werd getoond op een Litouwse televisiezender.

Homoscene haast onbestaand

De Pride bracht homoseksualiteit voor een zeldzaam moment in de openbaarheid. Op scholen is het onderwerp taboe. Simas (18), lid van de TJA en openlijk homoseksueel, zegt dat homoseksualiteit op zijn school enkel ter sprake is gekomen tijdens een les over aids. ‘Mijn biologielerares noemde het “iets ziekelijks dat onder invloed van de EU Litouwen is binnengedrongen”. Simas kent medeleerlingen die gepest worden omwille van hun homoseksualiteit, maar voelt zich zelf aanvaard in de klas. Toch bracht de Pride haat naar boven. ‘Een klasgenoot vertelde me dat hij hoopte op een wraakactie tegen holebi’s. Toen ik hierover klaagde bij mijn klasleraar, reageerde die dat ik maar niet had moeten meelopen in de optocht.’

De homoscene in Litouwen is haast onbestaand. Er is maar één homoclub in Vilnius, de Soho, en daarnaast zijn er in Klaipeda nog twee kleine homobars. Artur, de uitbater van Soho, wil zijn familienaam niet gepubliceerd zien maar wil wel vertellen over de problemen die Soho heeft gekend. ‘Vijf jaar geleden openden we dicht bij het treinstation, maar de buurtbewoners dienden klacht in bij de politie en onze klanten werden lastiggevallen op straat. We moesten een taxi bellen voor iemand de deur uit kon.’ Bij een feestje van de mensenrechtenvereniging International Lesbian and Gay Association (ILGA) gooiden onbekenden een rookbom in de club. Om zulke toestanden te vermijden, is Artur naar een discretere locatie verhuisd, iets buiten het centrum. De bar bevindt zich letterlijk ondergronds, als in een kelder. ‘Bijna niemand in de buurt weet dat er hier een homoclub is. Er is geen reclame met de vermelding “homoclub”, want dan zouden de muren binnen de kortste keren volgeklad zijn.’ De club en de klanten worden nu met rust gelaten. Bij een afterparty na de Pride had de club wel politiebeveiliging nodig omwille van een bommail. ‘De dreiging blijft, maar we moeten af en toe onze nek uitsteken. Het is de enige remedie tegen homofobie.’

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.