Hongerstaking ex-premier illustreert Haïtiaanse chaos

Op verzoek van familie en vrienden drinkt Neptune sinds vorig weekend weer. Maar de man die onder de verdreven president Jean-Bertrand Aristide premier van Haïti was, blijft volgens de berichten uit Port-au-Prince in extreem zwakke conditie.

Neptune werd vorig jaar juni gearresteerd. Hij zou het brein geweest zijn achter een massamoord van februari 2004 in St. Marc, in het westen van Haïti. Sinds maart zit Neptune opgesloten in een overheidsgebouw in de hoofdstad. De overheid kwam nooit met bewijzen tegen hem. Ze bood vorige week aan alle aanklachten te laten vallen op voorwaarde dat Neptune naar de Dominicaanse Republiek vloog. De ex-premier weigerde. Hij ziet het aanbod als een poging om hem voor altijd uit Haïti te verbannen.

De Verenigde Staten steunden op Neptunes medewerking tijdens de overgangsperiode tussen de controversiële afzetting van Aristide en de daaropvolgende installatie van de huidige overgangsregering van premier Gerard LaTortue. Publiekelijk heeft de regering-Bush zich niet uitgesproken over de opsluiting van Neptune. Maar officieus oefent ze druk uit op de overgangsregering om de man vrij te laten.

Je kan de situatie in Haïti alleen als belachelijk beschrijven, zegt Jocelyn McCalla, het hoofd van de niet-gouvernementele organisatie de Nationale Coalitie voor Haïtiaanse Rechten (NCHR) in New York. De Haïtianen tarten hun enige internationale bondgenoot.

Thierry Fagart, de chef van de mensenrechtenafdeling van VN-Vredesmissie in Haïti (MINUSTAH), noemt de opsluiting illegaal. En Luigi Einaudi, secretaris-generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) en voormalig VS-ambassadeur, waarschuwde vorige week dat de zaak ernstige morele en politieke gevolgen heeft voor de Haïtiaanse overheid en voor de internationale gemeenschap. De mensenrechtenafdeling van de OAS, de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie, benadrukte vrijdag in een verklaring dat ze nog steeds wacht op een antwoord van de overgangsregering van premier Gerard LaTortue op drie vragen in even zoveel maanden over de wettelijke en gezondheidstoestand van Neptune.

Het geval van Neptune staat niet op zich, zegt de Inter-Amerikaanse Mensenrechtencommissie. Bij een bezoek vorige maand ontdekte ze dat maar negen van meer dan duizend gevangenen in de nationale strafinstelling veroordeeld waren. De rest wordt al lange tijd vastgehouden zonder beschuldiging of rechtszaak.

Intussen lijkt het velen zeer onwaarschijnlijk dat de in november geplande verkiezingen eerlijk zullen verlopen. We zitten nog steeds 20 miljoen dollar onder het minimumbedrag voor de verkiezingsregistratie en de verkiezingen zelf, zegt McCalla. Volgens haar is de Haïtiaan in de straat uiterst sceptisch over de verkiezingen. De stemming zal de bestaande toestand officialiseren. Wie vandaag op de straat de macht heeft, zal winnen, en de mensen die verkozen zullen worden zijn tuig.

Met 7.500 soldaten en politieagenten is de VN-vredesmacht de enige strijdkracht in het land die zowel goed georganiseerd als goed bewapend is, maar met uitzondering van grote steden als Port-au-Prince, Cap-Haitien en Gonaives controleren andere strijders het land. Het gaat vooral om warlords en gewapende bendes, waaronder voormalige soldaten van het leger dat Aristide in 1995 officieel afschafte. Ook de Haïtiaanse Nationale Politie te klein, onderbewapend, van wisselend niveau en geïnfiltreerd door ex-militairen of sympathisanten om betrouwbaar te zijn. Dat zegt althans een recent rapport van het Democratisch Project voor Haïti (HDP), een anti-Aristide denktank gevestigd in de Verenigde Staten.

HDP-directeur Jales Morrell heeft nog hoop. Volgens hem zijn geslaagde verkiezingen nog altijd mogelijk omdat het aantal stembureaus werd beperkt. Dat zou moeten verzekeren dat de overheid en de VN-vredesmacht de controle over het stemproces behouden en de kans op intimidatie door gewapende groepen beperkt blijft. Toch vraagt ook zijn organisatie om de huidige kracht van de Haïtiaanse Nationale Politie van de huidige 5.000 op te drijven tot 8.000.

Recente rapporten waarschuwen dat de voortdurende instabiliteit in het voordeel speelt van drugstrafikanten, die Haïti gebruiken als doorvoerland. Het HDP maakt zich vooral zorgen over de contacten tussen drugssmokkelaars en ex-militairen. Tot overmaat van ramp hapert ook de Haïtiaanse economie. Een jaar geleden beloofden donorlanden en -agentschappen Haïti meer dan 1,3 miljard dollar steun, en de hoop was dat dit geld de economie zou aanzwengelen. Maar totnogtoe zou maar een vijfde van de middelen aangekomen zijn. (ADR/PD)