Hoop of haat

Dat is nodig, want de Verenigde Naties organiseren deze maand een driedaagse topontmoeting over de Millenniumdoelstellingen. Begin december buigen dezelfde wereldleiders zich over een nieuw klimaatakkoord –en ook daarbij staat de Noord-Zuidtegenstelling centraal. Helen Clark weet dat haar optimisme in het beste geval op wankele hoop gevestigd is. Italië heeft zijn hulp al met een derde verminderd, Duitsland met 12 procent en ook in Nederland zal de hakbijl in de hulp gaan. In Japan bedraagt de daling 11 procent en in Canada 9,5 procent. En van de 5,3 miljard dollar die begin dit jaar beloofd werd voor het verwoeste Haïti is nog maar 506 miljoen dollar gestort, meldt het weekblad Newsweek.
Die cijfers klinken nog clean en klinisch in vergelijking met de stinkende en chaotische wereld van de reële armoede. In een essay in dit nummer zegt voormalig VN-Speciaal Rapporteur voor het Recht op Voedsel, Jean Ziegler, dat ‘epidemieën, honger, verontreinigd water en burgeroorlogen die een gevolg zijn van de misère’ in het Zuiden elk jaar ongeveer evenveel slachtoffers maken als de Tweede Wereldoorlog.
De rijke wereld reageert daarop niet alleen met krimpende hulpbudgetten maar ook met kille pleidooien voor meer vrijhandel, ook al veroorzaakt die vaak meer ongelijkheid en problemen met voedselvoorziening. ‘Zelden in de geschiedenis hebben de westerlingen blijk gegeven van zoveel blindheid, van zoveel onverschilligheid, van zoveel cynisme als vandaag. Hun onbekendheid met de feiten is indrukwekkend. En zo wordt de haat gevoed’, besluit Ziegler.
Het probleem ligt inderdaad niet alleen bij de westerse regeringen. Ook hun bevolkingen geven blijk van heel wat minder enthousiasme voor internationale solidariteit dan enkele jaren geleden. Een grootschalig opinieonderzoek in de Verenigde Staten, in december 2009 gepubliceerd door het Pew Research Center, stelt vast dat de bereidheid om prioriteit te geven aan het verbeteren van de levensstandaard in ontwikkelingslanden met zowat een kwart verminderde tussen 2005 en 2009.
Ook de Eurobarometer van juli 2010 stelt een vermindering van 9 procent vast bij de vraag of de respondenten het financieren van humanitaire projecten buiten de EU belangrijk vinden. Het goede nieuws is dat acht op de tien EU-burgers positief blijven antwoorden op deze vraag. Zowel Pew als de Eurobarometer zoeken de verklaring voor de verminderde publieke steun voor internationale hulp in de barre economische tijden en de veralgemeende onzekerheid over werk, pensioen en toekomst die daarmee samenhangt.
Dat is wellicht een betere verklaringsgrond dan de amateurpsychologie die half augustus over ons uitgestort werd nadat de grote humanitaire organisaties in zowel Nederland als Vlaanderen beslist hadden geen megacampagne op te zetten voor de slachtoffers van de overstromingsramp in Pakistan. De analyses van de kenners van de hulpvaardige ziel hadden geen oog voor de aangekondigde, langdurige periode van afbouw van sociale rechten en voorzieningen.
Geen verwijzing naar de algemene sfeer van wantrouwen in de wereld van de internationale betrekkingen, gevoed door de oorlogen in Irak en Afghanistan en de uitzichtloze conflicten in het Midden-Oosten. Geen aandacht voor de binnenlandse politieke biotoop waarin bekrompenheid en groepsegoïsme meer legitimiteit krijgen dan solidariteit en mondiale betrokkenheid.
Uitgerekend op 11 september organiseert de Vlaamse Noord-Zuidbeweging in Gent een manifestatie waarop ze politiek en publiek wil tonen dat er wél massaal veel steun is voor een weloverwogen beleid van mondiale armoedebestrijding. Dat is geen risicoloze gok. Veel volk in de Gentse straten kan de beweging en haar politieke doelstellingen een boost geven, maar een teleurstellende opkomst kan haar impact voor jaren verkleinen. Net nu de Belgische en de Vlaamse regeringen meer dan een aansporing nodig hebben om hun buitenlands beleid en buitenlandse handel écht af te stemmen op de noden van de 2,2 miljard arme mensen.