Ieder jaar keren 8.500 vluchtelingen terug naar Servië

De meeste vluchtelingen zijn ongeletterd en arm, en namen eender welke job aan in het land waar ze heen vluchtten. Het gaat vooral om Roma-zigeuners, etnische Albanezen uit de Zuid-Servische provincie Kosovo, of etnische Bosniërs, ook uit Kosovo, of het aangrenzende Sandzak. De meesten trokken naar Duitsland, Denemarken, Zweden en Italië.

Hun asielaanvraag zagen ze geweigerd door de buitenlandse migratiediensten, zeker na de val van het regime van wijlen president Slobodan Milosevic, in 2000. Daardoor zagen de migratiediensten geen politieke of andere reden meer om niet terug te keren naar Servië.

Sinds de eerste terugkeercontracten werden getekend in 2001, keren jaarlijks 8.500 Servische burgers terug, vertelt de Servische minister van Mensenrechten Rasim Ljajic. Hij opende onlangs een terugkomstkantoor op de luchthaven van Belgrado, waar dit jaar nog duizenden terugkomers zullen landen met gecharterde vliegtuigen. Het kantoor, met een staf bestaande uit twee maatschappelijk werkers en een Rode Kruis-verantwoordelijke, kwam tot stand dankzij een gift van 70.000 euro door Zweden.

Maar de meesten van hen zijn mensen die niemand hoeft, zegt Danilo Rakic van 484, een in Belgrado gevestigde ngo die opkomt voor de rechten van minderheden. Ze worden teruggestuurd door de EU-landen, maar hebben geen idee waar ze heen moeten.

De meeste teruggekeerde Roma’s vestigen zich in de krottenwijken rondom de hoogbouwwijk Novi Beograd, in Belgrado. De krotten die ze bewonen zijn snelsnel opgezet onder verkeerswisselaars of rond de talloze bouwwerven.

Een Bosniër uit het Kosovaarse stadje Mitrovica vluchtte in 1996 naar Nederland. Drie jaar later werd zijn huis gebombardeerd door de Navo. Als niet-Albanees vreest hij voor zijn terugkeer naar Kosovo, waar minderheden niet welkom zijn, ondanks de aanwezigheid van de VN en de Navo.

Waar moet ik heen? Mijn huis in Mitrovica is niet meer, en naar de hoofdstad Pristina wil ik niet, aangezien de etnisch Albanese meerderheid me daar niet zou moeten. Voorlopig woont hij met zijn familie in de zuidelijke stad Novi Pazar in de provincie Sandzak. Hier wonen voornamelijk Slavische moslims en Bosniërs. Zoals zovelen, heeft hij geen job.

Volgens Kadrija Mehmedovovic, die aan het hoofd staat van de ngo Povratak (Terugkeer) uit Novi Pazar, komen vooral kinderen in de problemen met de terugkeer. Een derde van hen spreekt enkel de taal van het land waarheen ze gevlucht zijn, en dikwijls komen ze eens terug in Servië in het bijzondere onderwijs terecht. Veel ouders sturen hun kinderen gewoonweg niet naar school.

Mensenrechtenactivisten wijzen op enkele absurditeiten in het land dat de Servische vluchtelingen opving. Zo kreeg een familielid een verblijfsvergunning en een ander familielid niet, waardoor de familie uit elkaar viel. Er bestaan ook heel wat gemengde huwelijken tussen, laat ons zeggen Serviërs en Macedoniërs. Vaak worden ze gescheiden en elk naar hun land van oorsprong gerepatrieerd.

Maar evengoed beschuldigen activisten Servië ervan weinig of niks te doen voor de terugkomers. We hebben de plicht om ze terug te reïntegreren in de Servische maatschappij, zegt Sanja Mrvaljevic van het Servische kantoor voor Associatie met de EU. Maar dan moet er eerst een terugkeerbeleid voor opgesteld worden. Daar wachten we op. (JVP/ADR)