IJslandse vogelliefhebbers juichen

Vogelliefhebbers overal ter wereld kennen Tjórsárver in Zuid-IJsland als de plek waar jaarlijks tot 10.000 paartjes kleine rietganzen broeden. Het onbewoonde gebied met een oppervlakte van 120 vierkante kilometer van lage heuvels en toendra, biedt ook nestruimte aan andere vogelsoorten, zoals de paarse strandloper, het haantje van Odin, de bonte strandloper, de Noordse stern, de kleine jager, de alpensneeuwhoen, de goud- en bontbekplevier, de sneeuwgors en de ijseend.

Het gebied herbergt ook 167 vaatplanten, vele mossen en korstmossen waarvan sommige zeldzaam zijn, en het vertoont een rijk insectenleven. Er liggen veel meren, de Hofsjokull-gletsjer en ook een gletsjerrivier: de Thjorsa. Om die rivier is het allemaal begonnen. De rivier is namelijk niet alleen essentieel voor de biotoop, maar hij vervult ook een centrale rol in de hydro-elektrische industrie van IJsland. Samen met de bijrivieren genereert de Thjorsa de meeste elektriciteit die het land produceert. Die dient zowel voor woonhuizen als voor energie-intensieve industrieën als de aluminiumsmelterijen.

Nu al zijn in het natuurreservaat kanalen en reservoirs aangelegd die volgens critici ernstige schade hebben toegebracht. Al sinds 1950 circuleren plannen voor een bijkomende grote dam in het deel van de Thjorsa dat in het natuurgebied stroomt. Zo’n dam zou de elektriciteitsproductie van vier stroomafwaarts gelegen waterkrachtstations verhogen. Maar omdat het land vrij vlak is, betekent een verhoging van het bestaande reservoir met amper enkele meters dat een grote oppervlakte onder water komt te staan.

Het verzet tegen de plannen begon halverwege de jaren zeventig en kwam vooral van inwoners van nabijgelegen districten. Mede dankzij hun inspanningen werd Tjórsárver in 1981 een erkend natuurreservaat, maar wel met de beperking dat er een reservoir en een dam konden komen. In 1999 werden een project voor een dam van 581 meter opgenomen in de plannen voor de centrale hooglanden van IJsland, onder voorbehoud dat de natuur er geen nadelen van zou ondervinden.

Drie jaar later zette Milieuminister Siv Fridleiksdottir na een milieueffectenstudie het licht op groen voor een dam. Haar beslissing ontlokte veel kritiek, want de studie zei dat het project onomkeerbare en aanzienlijke schade zou toebrengen aan de vegetatie, de toendra, het water, de insecten, de vogels en het landschap van Tjórsárver.

De IJslandse Milieuraad en andere instellingen gingen in beroep tegen de beslissing. Na veel vijven en zessen werd dat beroep nu ingewilligd. De kans is groot dat de plannen daarmee definitief van de baan zijn. De overheid heeft aangekondigd dat ze het natuurgebeid gaat uitbreiden, waardoor het veiliger zou zijn voor toekomstige bedreigingen.