Indianen vergeten onder Lula

De Missionaire Inheemse Raad (CIMI) telde tussen 2003, toen Lula aan de macht kwam, en 2010 437 moorden op indianen. Van 2003 tot 2006 waren dat er bijna 45 per jaar, van 2007 tot 2010 steeg dat aantal tot 60 per jaar.

Tussen 2003 en eind 2010 werden er volgens de CIMI in Brazilië ook amper 88 inheemse gebieden gehomologeerd, met een totale oppervlakte van 14,3 miljoen hectare. De president voor Lula, Fernando Henrique Cardoso (1995-2003), haalde 147 gebieden met een totale oppervlakte van meer dan 36 miljoen hectare. Een van diens voorgangers, Fernando Collor de Mello (1990-1992), kon in amper drie jaar tijd een bijna even grote oppervlakte homologeren.

Landconflicten

Het geweld tegen Braziliaanse indianen heeft vaak te maken met landconflicten die op het scherp van de snee worden uitgevochten. Volgens sommige experts zijn die conflicten toegenomen omdat de indianen nu meer opkomen voor hun rechten.

De Missionaire Inheemse Raad is verbonden aan de katholieke bisschoppenconferentie in Brazilië. De cijfers over de afbakening van inheemse gebieden kwamen tot stand in samenwerking met de Nationale Stichting voor Indianen, een overheidsinstelling. “Er was geen uitgewerkt beleid om inheemse gebieden af te bakenen en de indianen te beschermen en bij te staan”, zegt de vice-voorzitter van de CIMI, Roberto Antonio Liebgott. “De oplossing van de landconflicten was geen prioriteit voor de regering van Lula”.

Homologatie is de laatste stap in de afbakening van gebieden die van oudsher bewoond werden door de oorspronkelijke inwoners van Brazilië. Het geeft hen het recht andere Brazilianen als goudzoekers, veetelers en medewerkers van mijnbouwbedrijven buiten te houden. De eerdere stappen van het proces, het vaststellen van de precieze grenzen en de vergoeding van boeren en bedrijven die onteigend moeten worden, slepen soms decennia aan.  

“Het hele proces zou niet meer dan anderhalf jaar mogen duren, maar ik heb nog nooit een geval gezien dat ook maar in de buurt daarvan kwam. Normaal hebben we het over vijftien tot dertig jaar”, zegt Liebgott.

Raposa

De meest omstreden afbakening tijdens de regeerperiode van Lula was die van het reservaat Raposa Serra do Sol in de Amazonestaat Roraima. In het gebied van 1,7 miljoen hectare leven ongeveer twintigduizend indianen van vijf verschillende etnieën. De strijd voor de erkenning van Raposa begon in de jaren zeventig. Plaatselijke boeren vochten een lange juridische strijd uit, die pas in maart 2009 eindigde.

Lula krijgt lof van experts omdat hij met Raposa uiteindelijk aandurfde wat zijn voorgangers altijd angstvallig uitstelden. Grootgrondbezitters zijn immers een machtige belangengroep in Brazilië. Maar van een beleid dat het ondubbelzinnig opnam voor de gemarginaliseerde inheemse bevolking, was geen sprake, zegt de antropoloog Marcos Braga, een docent aan een instelling voor hoger onderwijs voor indianen aan de Federale Universiteit van Roraima. “Het beloofde ministerie voor Inheemse Aangelegenheden is er niet gekomen”, stelt Braga vast. “Er waren alleen geïsoleerde initiatieven in verschillende ministeries.”

Positief was volgens Braga de oprichting van een speciaal secretariaat voor Inheemse Gezondheid en de verzesvoudiging van het budget voor gezondheidszorgen voor de inheemse bevolking.

Brazilië telt meer dan 190 miljoen inwoners. Bijna 736.000 Brazilianen behoren tot een van de 242 indianenstammen die het land rijk is.