Informantenstatuut moet geheim blijven

Laten we voor alle duidelijkheid starten met te zeggen dat ik nog steeds vaste lezer ben van de krant De Morgen en dat nog lang zal blijven. Respect , bewondering en ontzag voor Yves Desmet is er steeds. Voor vele debatten waarin hij zeer juiste analyses maakte en eerdere verschenen columns van hem. Zoals zijn stukje over Didier Reynders en de notionele intrest.
Bij zijn analyses over de gelekte informanten van de Veiligheidsdiensten moet ik echter slikken. Hij neemt zomaar het woord ‘mol’ in de mond zonder enig bewijs.  Hij vindt het niet kunnen dat Belliraj als informant zou werken voor de Staatsveiligheid en verwijt de directeur-generaal Winants klacht te hebben neergelegd tegenover de mensen die dit hebben gelekt.
Dezelfde krant brengt ook nog eens naar buiten ( hoewel al twee dagen eerder vermeld in Le Soir) dat Brahim L., huisbaas van Belliraj en hoofd van de Gentse moskee in de Elyzeese velden (toevallig mijn achtertuin) ook een informant is. Hij is ook voorzitter van de Unie van de Moskeeën en Islamitische verenigingen van Oost- en West-Vlaanderen en was kandidaat-lid van de Moslimexecutieve.
Hij geniet in de buurt ook respect, bewondering en ontzag. Heeft een familie, kinderen die al eens een praatje op mijn terras komen slaan. Nergens wordt gewag gemaakt waarover. Nergens staat vast dat zijn ‘vermeende’ info over hetzelfde dossier zou kunnen gaan dan het dossier van Belliraj. Brahim is een gematigd moslim, de enige die in het Nederlands predikt. De hoeksteen van de buurt zegt me vandaag nog een goede vriend, van Marokkaanse origine en vijftien jaar straathoekwerker van de buurt. Ik ben  dankbaar ze te kennen. Sprak menig Belgisch-Marokkaan de laatste dagen en ze hebben schrik. Hun boegbeeld, hun voorbeeld.
Het enige dat ze niet begrijpen is dat hij vele huizen (inderdaad, het zijn er wat, we leren tot 10 tellen) bezit maar voor de rest was hij een raadgever van velen. Zeker de jongeren in de buurt. Zou het een afrekening kunnen zijn dat ze hem nu een informant noemen omdat hij natuurlijk vijanden heeft door als gematigde bekend te staan bij enkele fanatieke gelovigen in mijn buurt?
De Belgisch-Marokkaanse Abdelkader Belliraj wordt verdacht aan het hoofd te staan van een islamitisch terreurnetwerk en zes politieke moorden te hebben gepleegd op Belgisch grondgebied. Dat er nu vele vragen rijzen dat hij ook een informant was voor de Belgische Staatsveiligheid is evident, althans wanneer we die berichtgeving volgen.
Het woord en de waarheid van de media. Als informant werk je niet voor die diensten. Het wordt de laatste dagen steeds in de mond genomen. Je werkt enkel voor deze diensten wanneer je effectief Staatsveiligheidsagent bent of infiltrant. En als informant ben je geen infiltrant!
Belangrijke vragen worden niet gesteld, laat staan beantwoord. Want wat is op de payroll staan ? Als informant kan je inderdaad worden vergoed wanneer je informatie opheldering biedt in gerechtelijke- of Staatsveiligheidsdossiers.
Je kan perfect als burger, ex-crimineel of spijtoptant geregistreerd informant worden van de politie- en veiligheidsdiensten. Je legt verhoren af bij de desbetreffende speurders die je informatie noteren als anonieme bron. Bij de politie is enkel je ‘runner’ (diegene die je informatie verwerkt) op de hoogte van je identiteit , iemand bij de Informanteneenheid van de Federale gerechtelijke politie en de bom-magistraat. Dat is de substituut bij het parket die ziet of je informatie bruikbaar en prangend genoeg is om met die info een gerechtelijk onderzoek te starten.
Wanneer je informatie blijkt te gaan over mensen betrokken bij dossiers van de Staatsveiligheid wordt in overleg (jaja, minister Vandeurzen, af en toe is er communicatie) je informatie doorgespeeld aan deze dienst.
Belangrijk is wel de terechte argwaan van de Orde van Advocaten. Het kan niet zijn dat iemand wordt aangehouden enkel en alleen op basis van een anonieme bron. De informant moet dus ook beseffen dat zijn getuigenis niet in de rechtbank kan gelden als bewijs wanneer hij anoniem wenst te blijven.
Het stelt wel de politie in staat met deze informatie onderzoek te doen en zo andere bewijslast te verzamelen.
Het gevaar zit hem ook in een anonieme getuige die dezelfde persoon blijkt te zijn dan de getuige met naam. Zo kan een mensenhandelslachtoffer getuige zijn tegen haar pooier en diezelfde pooier terecht staan omdat er naast de getuigenis van dit slachtoffer nog een andere anonieme verklaring werd afgelegd. Advocaten wijzen daar terecht op het gevaar dat het perfect om dezelfde persoon kan gaan en dus het recht van de verdediging wordt geschonden als het niet bekend wordt gemaakt over wie het gaat.
Ook moeten we ons behoeden voor een (ver)klikmaatschappij. Ieder moet voor zichzelf uitmaken of informatie al dan niet met bewijs van een crimineel feit nodig is om het aan de politie te melden. En niet klakkeloos op openbare websites worden gegooid of voor schuld bewezen is al de media haalt.
Het kan niet zijn dat in sommige beroepen (advocaten, journalisten, vertrouwenspersonen of dokters) informatie wordt doorgespeeld die vertrouwelijk werd meegedeeld.  Het is wel de plicht van ieder mens de politie in te schakelen wanneer er ernstige vermoedens zijn van bijvoorbeeld mishandeling, mensenhandel, drugs- en wapenhandelnetwerken en pedofilie.
Wanneer blijkt dat het gaat om zware criminelen, gestructureerde netwerken en de georganiseerde misdaad kan de speurder in overleg met de bom-magistraat en de lokale of nationale informantenbeheerder beslissen je een gecodeerd nummer toe te kennen bij je informatie en je info al dan niet door te spelen aan de Staatsveiligheid.
Zo werk je niet voor die diensten maar word je beschermd wanneer de desbetreffende personen waarover je bericht aan verhoren worden onderworpen. Als blijkt dat mede door die informatie een moord kan worden opgehelderd, een netwerk kan worden blootgelegd of een crimineel kan worden gevat kan je in ruil daarvoor worden vergoed. Zo kom je op de payroll van de politie- of veiligheidsdiensten te staan.
Ook hier is het aan de persoon zelf om die vergoeding te aanvaarden of niet. Het geeft je echter op geen enkel moment het recht op inzage van informatie die deze diensten toekomt. Je blijft burger, spijtoptant of ex-crimineel die enkel wordt ingelicht wanneer de informatie voor opheldering heeft gezorgd. Allerminst geeft je dat meer macht dan een ander mens.
Nergens blijkt dat aan Belliraj info werd gelekt omdat hij op de payroll stond en is het enkel een jammerlijk toeval dat hij nu verdacht wordt van afschuwelijke daden.
Zo opzienbarend is het niet dat diezelfde man nu wordt verdacht van ernstige feiten. Meerdere informanten kennen een eerdere veroordeling of werden nooit beschuldigd omdat er niet voldoende bewijslast was voor hetgeen waarvan ze werden verdacht. Zo werkt ons rechtssysteem nu éénmaal.
Het is aan Comité I om uit te zoeken welke informatie Belliraj aan de diensten doorgaf. Een alarmbel is zeker op zijn plaats als hij de diensten inlichtte over ‘zijn’ netwerk of over de moorden zonder dat er verdere vragen werden gesteld hoe hij deze informatie vergaarde. Als blijkt dat de verdachtmakingen tegenover hem gegrond zijn is én zijn doorgespeelde informatie gerelateerd is aan deze daden is het duidelijk dat het onderzoek en de controle te laks gebeurde.
Getuige het verkrijgen van zijn Belgische identiteit in 2000. Dat hij werd verhoord in verband met één van die moorden mag geen aanval worden van de Informanteneenheid of onze veiligheidsdiensten. Hij werd niet in staat van beschuldiging gesteld. De dienst kan dus niet worden verweten dat hij op dat moment bleef werken als informant. Integendeel, het gerechtelijk apparaat vond geen enkel bewijs. Maar we kappen met zijn allen op de veiligheidsdienst?
Informanten die kunnen bijdragen tot het oplossen van daden en helpen de dader te kunnen vatten moet in een democratie mogelijk blijven.
Alleen moet deze informant zich behoeden voor het feit zelf geen politieman te spelen. Met andere woorden minderjarigen kunnen volgens mij niet worden ingeschakeld als informant. Bij minderjarigen is het gevaar groot dat ze zich toch verspreken en door naïviteit zichzelf in gevaar brengen.
Want dat het meestal enkel om je eigen bescherming kan gaan dat deze diensten je informant maken mag ook niet uit het oog worden verloren. Hoe ongeloofwaardig dat nu kan klinken wanneer we spreken over Belliraj. Mij lijkt de grote media-aandacht echter veel te voorbarig. Het Comite I moet in alle sereniteit een onderzoek kunnen doen.
Ook zijn schuld is nog niet bewezen en nergens staat vast dat de Staatsveiligheid op de hoogte was van zijn criminele connecties en daden. Enkel als dat laatste zou blijken na het onderzoek van Comité I en hij toch informant mocht blijven is dat absoluut verwerpelijk en is dat een democratie en de dienst onwaardig. Ik zie echter niet in wat we de dienst nu al kunnen verwijten met de info die ons enkel via de media werd bericht.
En denk nu niet dat ik op alle vlakken de kaart trek van de Staatsveiligheid. De ontsnapping van Erdal was absurd en dat de dienst nu ook vraagt om speciale opsporingstechnieken te mogen toepassen vind ik ook niet kunnen.
De vraag van minister Vandeurzen om een onderzoek in te stellen naar een betere communicatie van de dienst naar andere bevoegde diensten is zeker op zijn plaats. Een waardig statuut voor deze veiligheidsagenten moet worden uitgewerkt. Tot de dag van vandaag kent men dat niet. Grotere transparantie is ook nodig om te weten wie gerecruteerd wordt om écht te werken voor deze dienst.
Zeker wanneer het om mensen kan gaan die enkel om hun kennis van de taal maar zonder enige ervaring binnen politie- en veiligheidsdiensten het recht krijgen post te openen, computers te hacken, telefoon te tappen, aan schriftvervalsing te doen en een valse identiteit aan te nemen. Deze mensen krijgen ook inzage in bepaalde dossiers van deze dienst; het gevaar is groot dat ze info lekken naar het misdaadmilieu.
Je kan ook de vraag stellen bij wie en waarom deze speciale opsporingstechnieken worden toegepast. Want in de terreurhysterie is al snel iemand of een hele organisatie verdacht. En hoe gaan we achteraf onze excuses aanbieden aan deze mensen als deze verregaande schending van de privacy onterecht blijkt?
Of hoe zullen advocaten reageren wanneer vermoedens bevestigd worden, mensen worden gearresteerd en zullen worden berecht op basis van ‘uitlokking’ of er ingeluisd werden door Staatsveiligheidsagenten met een valse identiteit ?
Volgende donderdag start op de FOD Justitie de werkgroep ‘BOM’. Zullen zetelen : het federaal parket, parket-generaal Gent, politie, mensen van de FOD en Kabinet Justitie.
Volgens mij moet daar zeker een advocaat mee aan de tafel. En niet om zoals in het verleden alweer het zoveelste voorstel te laten vernietigen door het Grondwettelijk hof. Maar om toe te kijken dat we niet afstevenen op een echte politiestaat. Want de hele heisa rond de zaak Belliraj riskeert weer maar eens dat we onder druk van de goegemeente snelle wetten gaan stemmen die wanneer ze achteraf aan de praktijk worden getoetst zullen moeten worden rechtgezet door vele omzendbrieven omdat ze niet of onnauwkeurig blijken te werken.
En zeker als ik opvang wat men allemaal van plan is. Want dat zou nu een perfecte kritiek mogen zijn op de Staatsveiligheid. Ze zouden het recht willen krijgen om informanten te ‘recruteren’ en deze het recht te geven te infiltreren om wapens te kopen enz.
Dat is dus het grote punt. Het onderscheid moet blijven tussen informant en infiltrant maar het kan dus niet dat deze mensen zonder enige opleiding- vaak met één been in het misdaadmilieu - deze rechten zouden toebedeeld worden.
Politie-agenten kennen amper nog degelijke opleidingen. Met aan te leren te verbaliseren, rijbewijzen en papieren van auto’s te controleren maakt men geen goede speurders. Het snel verkrijgen van politiebevoegdheden en doorvloeien naar dergelijke Federale politiediensten en speurderscellen gebeurt veel te snel.
Getuigt nog maar eens de beslissing van de Kamer van Inbeschuldigingsstelling in Gent die een ‘verdachte’ in één van de grootste weedhandeldossiers moest vrijlaten omdat het aanhoudingsmandaat onrechtmatig was en de observatie niet werd aangevraagd bij de onderzoeksrechter en langer dan vijf dagen duurde. Langer dan vijf dagen observeren valt  onder de bijzondere opsporingsmethoden. Ongelooflijk dat de desbetreffende speurders van de drugscel die wet niet kennen. Alweer weken werk voor niets én een terecht opwerpen van de advocaat om daar op te wijzen.
Meer macht aan diensten die zomaar een verdachte op tap kunnen zetten en de privacy schenden. Dat in een land waar zwaar veroordeelde voortvluchtigen nog steeds niet kunnen worden opgespoord met behulp van de bijzondere opsporingsmethoden.
Wraakroepend noem ik zo een dingen. Ik vraag dan ook met drang op de rem te gaan staan in het hele verhaal rond het informantenstatuut van Belliraj.
Dat we over hem berichten en het onderzoek van Marokko op de voet volgen is evident. Dat we over de bede van de bevoegdheden een kritische pen hanteren en ons vragen stellen over de Staatsveiligheid ook.
Maar dat we de dienst aanvallen omdat hij ook een informant blijkt te zijn en we de directeur-generaal en minister Vandeurzen aanvallen omdat ze hierover geen commentaar kwijt willen is onterecht. En kritiek op zijn klacht al helemaal. Het is verdorie de taak van de directeur-generaal om zijn informanten te beschermen. En het is een ongeziene vorm van het schenden van het beroepsgeheim.
De beste informanten zijn ex-criminelen, celgenoten, receptionisten van hotels waar vele pooiers meisjes aanbieden aan buitenlandse klanten, ex-liefjes, familie enz.
Met de hele hysterie hebben we vele informanten doen schrikken. Het lek van de Federale politie en/ of het Federale parket dat Belliraj en Brahim L. informanten zijn kan absoluut niet.
Al iemand eraan gedacht dat hij misschien informatie gaf over illegale financiering vanuit België aan Hamas?
En dat nu heel dat dossier op de helling komt te staan omdat het milieu waarin hij werkte nu ook weet dat hij informatie doorspeelde. De grote dossiers van de Staatsveiligheid gaan nu éénmaal over de Russische maffia en hun blijvende link met Antwerpen, illegale financiering naar Hezbollah en Hamas en ga zomaar door.
Ook dat Belliraj een mol zou zijn wordt nergens bevestigd. Als blijkt dat hij in staat was info te verkrijgen van de Staatsveiligheid is het zijn ‘runner’ die zijn boekje te buiten is gegaan.
En moeten we misschien het debat openen hoe deze ‘runners’ worden opgeleid en gecontroleerd. Want daar zit het gevaar.  Informanten staan dus niet ter discussie. Velen zijn het van ‘moeten’.
Voorbeeld : je bent buurtregisseur of journalist. Je spreekt met illegalen. Doet je werk naar behoren en brengt in kaart dat ze in een kraakpand zitten. Verschillende uren spreek je met die familie. Maar plots antwoordt de vader dat er af en toe wel eens een man binnenkomt, niet de huisbaas maar iemand die steeds naar de depot gaat, die achter het vervallen huis staat.
Een portie nieuwsgierigheid is niemand vreemd. Je gaat kijken en treft een wapendepot aan; of nog wat illegalen. Mensensmokkel van Afghanen. De man komt binnen. Je verlaat de woonst maar je vindt het je plicht dit te melden aan de politiediensten. Als blijkt dat die man gekend staat als staatsgevaarlijk of bij Justitie kan de politie of veiligheidsdienst beslissen je een informantenstatuut te geven over deze info. Geenszins geeft je dat bescherming over eigen gepleegde misdrijven. De gevangenissen zitten vol met informanten. Berecht voor eigen gepleegde misdrijven. Het maakt hen geen minder ‘goed’ informant over andere informatie.
Een alarmbel dus over bevoegdheden die ze nu aan deze gewone burgers (lees : informanten) willen toevertrouwen. En een debat over spijtoptanten. Want daar kan je de vraag stellen of het kan dat je door zaken te klikken recht hebt strafvermindering te krijgen voor gepleegde misdrijven.
En o ja, voor wie de anonieme getuige heeft gezien in Terzake die werkt als informant en opmerkte dat zijn screening toch wel erg laks gebeurde…Quote : “ik moest enkel een papier invullen en mijn gegevens noteren”. Nogmaals : je blijft een burger. Er gebeurt wel degelijk een screening maar daar word je niet van op de hoogte gebracht omdat je dat recht niet hebt.
En dat is het enige wat mij deze week heeft gechoqueerd. Namen te grabbel gooien en hun familie in gevaar te brengen zonder dat we stilstaan bij de gevolgen. En de grote vraag aan Winants zou moeten zijn : als alle info klopt van Marokko hoe we met onze veiligheidsdiensten er niet inslagen zulke netwerken in kaart te brengen! Dat is het schandaal van heel deze zaak. Niet het informantenstatuut van Belliraj maar wel dat hij misdrijven zou hebben gepleegd zonder enig vermoeden van de dienst die éénieder dient te beschermen.