Inheemse kennis wankelt door klimaatverandering

Baptiste, een gerespecteerd academicus en milieuactivist, baseert zich op persoonlijke contacten met inheemse oudsten, omdat de regering geen beleid heeft op het gebied van traditionele kennis van de natuur. De problemen hebben echter wel de belangstelling van de sabedores, de ‘bewaarders van kennis’, van het land, zegt Baptiste.

IPS: Traditionele kennis wordt volgens u steeds minder waard als gevolg van de klimaatverandering. Zijn er concrete veranderingen te zien in het traditionele observatiesystemen van de indianen?

Brigitte Baptiste: “Dat hebben we nog niet goed onderzocht. De regering voert geen beleid om traditionele kennis te bevorderen of het belang ervan te erkennen. We weten echter uit contacten met taitas (wijze oudsten) in Putamayo en de Sierra Nevada de Santa Maria, dat de natuur verandert.

Als bepaalde planten drie of vier jaar niet meer bloeien, zeggen ze, kunnen ze zich niet herinneren dat dit eerder is voorgekomen. Het inheemse systeem is gebaseerd op het geheugen van mensen en voorouderlijke kennis, maar het is erg lokaal. Bij zo’n gebeurtenis moeten ze “converseren” om er achter te komen of iemand anders op een andere plaats bekend is met zo’n verschijnsel, en wat erop volgde: droogte, bodemdegradatie of een malaria-epidemie. Het goede is dat ze dat doen. Er is een actieve discussie gaande onder inheemse sabedores.”

U heeft gezegd dat het onbekend is welke gevolgen de klimaatverandering heeft op de biodiversiteit in Colombia. Waarom zijn die gevolgen onbekend?

“Levensvormen reageren verrassend op moeilijke omstandigheden van welk type ook. Je zou denken dat soorten die gevoelig zijn voor warmte, verdwijnen als de temperatuur stijgt. Maar dat hoeft niet. Elk organisme binnen een soort zit genetisch anders in elkaar. Een bepaald deel van de populatie kan anders reageren dan de rest.

Daarnaast hebben soorten met elkaar te maken. Colombia telt 784 soorten amfibieën, 1.714 vogelsoorten en 35.000 plantensoorten. Die reageren op elkaar - eten elkaar - en het is niet duidelijk hoe die ecologische processen zullen veranderen. We hebben informatie nodig van tien, twintig en dertig jaar geleden, maar die is er niet. Colombia kent geen systeem waarbij die informatie verzameld en geanalyseerd wordt, en dat gebruikt zou kunnen worden om veranderingen te voorspellen. We hebben alleen satellietbeelden van ongeveer twintig jaar geleden en wat zeer specifieke informatie van onderzoekers van vijftig tot zestig jaar geleden. Dat is een begin.”  

U zegt dat bij sommige vogelsoorten de hoogte waarop ze leven verandert. Hoe komt dat?

“Uit sommige inleidende studies blijkt dat er op dit gebied een probleem speelt. Vogels zijn gewend aan een bepaald type bos, bijvoorbeeld bos dat op ongeveer duizend meter boven zeeniveau ligt. Uiteindelijk kan dit bos zich omhoog verplaatsen en dan verhuizen de vogels mee. Maar wat gebeurt er als op grotere hoogte de bodem minder geschikt is voor de overleving van het bos? Dan kan het bos zich niet verder meer verplaatsen en wordt de habitat van de vogels aangetast.”

Hoe staat Colombia er internationaal gezien voor, als het om biodiversiteit gaat?  

“Colombia heeft de grootste rijkdom aan vogels ter wereld. Vermoedelijk staat het land op de tweede of derde plaats als het gaat om amfibieën. We concurreren met Indonesië als het gaat om endemische soorten: of een land rijk is aan biodiversiteit kan worden afgemeten aan de soorten die zich exclusief in dat gebied hebben ontwikkeld.

Als het om planten gaat, staan we ook wereldwijd op de eerste of tweede plaats. Onze plantenrijkdom is vergelijkbaar met die in Brazilië. Wat zoogdieren betreft staan we op de derde of vierde plaats. Ook wat vissoorten betreft, hoewel we die delen met andere landen.

Kan een rijke biodiversiteit helpen bij de aanpassing aan de klimaatverandering?

“Ja, en dat is erg belangrijk. We proberen de productiesectoren bewust te maken van het feit dat biodiversiteit hun beste verzekering is. De mens leeft in een ecologisch systeem en als er  ecologische functies verloren gaan, kost het geld om die functies te vervangen. Er zijn praktische redenen om te investeren in het in stand houden van de biodiversiteit. Want soorten die eenmaal verloren zijn gegaan, komen niet meer terug.”