Inter-Amerikaanse mensenrechtencommissie "in gevaar"

De Organisatie van Amerikaanse Staten is vaak het mikpunt van spot, maar haar mensenrechtentak is is al meer dan een halve eeuw een van de meest effectieve onderdelen van de club. Klachten die in eigen land niet worden behandeld, kunnen worden ingediend bij het hof in Costa Rica, waar zeven commissarissen zetelen. De IACHR heeft een grote invloed gehad op de militaire rechtspraak, de accountability van regeringen en ook in het documenteren van grote mensenrechtenschendingen.

Ecuador, Bolivia en Nicaragua, maar ook Brazilië en Peru, uiten nu echter steeds openlijker hun onvrede. Venezuela gaat de commissie zelfs helemaal verlaten, kondigde het in september aan.

Cruciaal

Het is echter “cruciaal” dat er een organisatie bestaat die zich volledig richt op de fundamentele rechten en staten daar ook aan houdt, vindt Mauricio Alarcón van Fundamedios, een Ecuadoriaanse organisatie voor de vrijheid van meningsuiting. “Schendingen bestaan nog steeds, en meer dan ooit hebben we een sterk, actief systeem nodig, een systeem dat opkomt voor slachtoffers en niet onder de staat valt.”

De aankondiging van Venezuela is een ernstige ondermijning van de visie van een universeel mensenrechtensysteem voor de beide Amerika’s. De Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten, Navi Pillai, waarschuwde meteen dat een “cruciale laag van rechtsbescherming” voor Latijns-Amerikanen zou wegvallen. Venezuela vindt de hele Amerikaanse Conventie voor Mensenrechten, het fundament van de IACHR, een instrument voor Amerikaanse invloed in de regio. En inderdaad: de IACHR wordt gehuisvest in de VS. De VS hebben de Conventie zelf echter niet getekend.

Tegelijkertijd heeft Venezuela samen met Bolivia, Colombia en andere landen geprobeerd de commissie te hervormen, lees: minder macht te geven. Volgens critici zou het moeilijker worden voor slachtoffers om schendingen voor de commissie aan te kaarten en zou het voor de commissie moeilijker worden om besluiten af te dwingen. Staten zouden kritische rapporten langer tegen kunnen houden en de bespreking van ernstige schendingen zou uit de jaarlijkse rapporten worden geschrapt.

Versterken van instituties

De IACHR “heeft een zeer belangrijke bijdrage geleverd aan onze imperfecte democratieën”, zegt Viviana Krsticevic, directeur van het Centre for Justice and International Law in Washington. “Sommige voorstellen kunnen zeer schadelijk uitpakken voor de bescherming van individuele rechten en voor het versterken van democratische instituties.”

De voorstellen zijn niet bindend en de IACHR heeft ze nog niet overgenomen. Maar er is wel een traject ingezet om ze te onderzoeken, onder meer met een inspraakbijeenkomst voor ngo’s, afgelopen woensdag. Als de voorstellen aan het eind van dit traject, in maart, niet worden opgevolgd, zullen Colombia, Ecuador en Bolivia de commissie eveneens verlaten.

Maar volgens sommige ngo’s is het beter om sommige landen te laten gaan, dan om het gezag af te zwakken. “Gezien haar staat van dienst loopt de commissie niet het risico irrelevant te worden voor de landen die wel blijven meedoen”, zegt Lisa Reinsberg, directeur van het International Justice Resource Centre in Washington. “Wel als de voorstellen worden uitgevoerd.”