Internationaal strafhof buigt zich over Gaza-oorlog

Specialisten internationaal recht zullen een tijdje zoet zijn met het Israëlische offensief in Gaza. Het ICC kan enkel actie ondernemen in landen die het Statuut van Rome getekend hebben, de tekst waarin het hof opgericht wordt. Israël heeft dat nog niet gedaan, maar de Palestijnse Autoriteit (PA) erkende het hof dinsdag in een brief.
 
Die demarche van de PA levert meteen een aantal juridische vraagstukken op, want specialisten vragen zich af of de PA zelf wel gezien kan worden als een staat. De PA vindt van wel: ze is “de facto een staat”, omdat Israël zich uit de Gazastrook heeft teruggetrokken in 2005. Precies dat juridische vraagstuk maakt een belangrijk onderdeel uit van het vooronderzoek dat het ICC wil uitvoeren. “Het bureau van de aanklager zal zorgvuldig alle relevante vragen onderzoeken, inclusief het vraagstuk over de jurisdictie”, zegt het hof in een verklaring.
Wordt de PA gezien als een staat, dan maakt het niet uit of Israël het hof erkent of niet. Het hof houdt immers enkel rekening met de erkenning door het land waar de mogelijke misdaden gebeurd zijn, niet met erkenning door de landen die er mogelijk bij betrokken zijn. Wordt de PA niet erkend als natie, dan wordt de Gazastrook gezien als Israëls territorium en is het ICC onbevoegd.

Geen consensus

Volgens Sean Murphy, professor recht aan de George Washington University, kan het gebrek aan internationale consensus over de legale status van de PA ervoor zorgen dat het succes van de Palestijnse demarche afhangt van de conclusie van het vooronderzoek in Den Haag. “De vraag is of het hof het onderzoek aanvaardt”, zegt hij. “Zeker omdat het moet beslissen over het legale statuut van een staat waarover internationaal veel onenigheid bestaat.”
Ook verschillende mensenrechtengroeperingen hebben een onderzoek geëist naar mogelijke oorlogsmisdaden door Israël tijdens de drie weken durende oorlog in de Gazastrook, waaronder het grote aantal burgerdoden en het gebruik van wit fosfor tegen menselijke doelwitten. Maar de focus verschuift stilaan van het gebruik van bepaalde tactieken tijdens de gevechten naar de vraag of de Israëlische campagne zelf geen inbreuk op het internationaal recht inhoudt.
Dat debat is zondag fel aangewakkerd door uitspraken van de Israëlische eerste minister Ehud Olmert. “De positie van de Israëlische regering was van meet af aan om hard en disproportioneel terug te slaan als er geschoten werd op onze bevolking”, zei Olmert aan journalisten. Hoewel die woorden van de premier een manier kunnen zijn om verdere raketaanvallen af te schrikken, worden ze door sommigen gezien als een officiële erkenning dat de militaire campagne in Gaza disproportioneel gepland is en daardoor een aanfluiting inhoudt van het internationaal recht.