Internationale bemiddeling moet koorts doen zakken

OAS-vertegenwoordiger Fidel Jaramillo, Elena Martínez van het UNDP en Jennifer McCoy van het Carter Centre kwamen gisteren (maandag) aan in Caracas. Zij zullen deze week spreken met regeringsverantwoordelijken, afgevaardigden van de oppositiepartijen, kerkleiders, activisten uit de civiele maatschappij en journalisten. Door hun inspanningen moet een echt gesprek tussen de regering van Hugo Chávez en het brede oppositieblok mogelijk worden. Zo’n eerlijke, verzoenende dialoog had de president al beloofd bij zijn triomfantelijke terugkeer na de mini-staatsgreep van april. Sindsdien is de Venezolaanse maatschappij steeds verder gepolariseerd.

Zelfs over de rol van de internationale missie zijn regering en oppositie het niet eens: voor de regering moet zij enkel de dialoog vergemakkelijken, terwijl de oppositie haar als een echte bemiddelaar ziet, die de gesprekken actief moet leiden. De terminologische verschillen tonen aan hoe ver de verwachtingen en standpunten van beide partijen uiteenliggen, en hoe moeilijk het zal zijn tastbare resultaten te boeken.

Volgens de meeste waarnemers moeten er van de internationale delegatie dus geen magische oplossingen verwacht worden voor de Venezolaanse politieke crisis. Wel is het recept van de delegatieleden al vaker succesvol gebleken. Eerst zal getracht worden een gemeenschappelijke agenda voor regering en oppositie op te stellen, zodat er geleidelijk een structuur ontstaat waarin dialoog en vertrouwen een nieuwe kans krijgen. Deze week is dan ook cruciaal voor regering en oppositie: zij moeten nu bewijzen dat ze bereid zijn rond te tafel te gaan zitten om een soort akkoord te bereiken.

Eén eis van de oppositie weegt echter zwaar op elke toenaderingspoging: Chávez moet weg. De tegenstanders van de president vechten op verscheidene fronten om hem tot aftreden te dwingen: zij dienden een voorstel tot grondwetswijziging in, spannen rechtszaken aan en overwegen zelfs een nieuwe, door de militairen gesteunde staatsgreep. De grootste Venezolaanse vakbond - de Confederatie van Venezolaanse Arbeiders - kondigde voor later deze maand een algemene staking aan om Chávez op de knieën te krijgen. Volgens Carlos Ortega moet de president nú vertrekken, en kan het land niet meer wachten tot augustus volgend jaar. De presidentiële termijn van Chávez loopt tot 2007, maar hij heeft al beloofd in augustus volgend jaar een bindend referendum over zijn presidentschap te organiseren. Zo’n volksraadpleging na de helft van de termijn had Chávez zelf in 1999 met een grondwetswijziging mogelijk gemaakt.

Ortega eist ook dat Chávez zelf aan de gesprekken deelneemt: een akkoord met een presidentiële gezant stelt immers helemaal niets voor. Waarnemers wijzen er echter op dat niet Chávez, maar de oppositie weigerde in te gaan op een uitnodiging voor een gesprek dat het Carter Centre in juli organiseerde. In zijn populaire radioprogramma op zondag hekelde Chávez die weinig constructieve houding handig: vorige keer stuurden ze hun kat, en beledigden ze Jimmy Carter door te zeggen dat hij een ‘Chavista’ was, een marionet in mijn handen’. In de Venezolaanse media wordt Chávez er dan weer van beschuldigd wel te willen spreken, maar niet te willen onderhandelen.

In de VS worden de ontwikkelingen in Venezuela met argusogen gevolgd. Otto Reich, Assistant Secretary for Western Hemisphere Affairs en hoogste verantwoordelijke voor de betrekkingen met Latijns-Amerika, zegt te hopen dat de delegatie de koorts kan doen zakken en de politieke polarisatie in Venezuela kan verminderen. Volgens hem is de huidige crisis geworteld in het beleid van de president, dat aanstuurt op polarisatie en confrontatie. Reich dringt er wel op aan dat de Venezolaanse oppositie dit keer enkel wettelijke, institutionele kanalen gebruikt om Chávez te bestrijden.

Chávez profileert zich als een zeer linkse president, is goed bevriend met Fidel Castro en vaart een eigenzinnige koers. Zijn relatie met de VS is erg koeltjes. Veel experts vermoeden Amerikaanse machinaties achter de couppoging van april.