Internationale hulp nodig om diamant echt te laten schitteren

In de jaren 1990 gebruikte het Verenigd Revolutionair Front (RUF) in Sierra Leone de verkoop van diamant nog voor de financiering van de tien jaar aanslepende rebellenoorlog. In 2003, na twee jaar vrede, voerde Sierrea Leone al officieel een half miljoen karaat diamant uit voor een waarde van meer dan 61 miljoen euro. De export van diamant zou de nieuwe regering de inkomsten kunnen opleveren die nodig zijn om te investeren in gezondheidszorg, onderwijs en andere levensnoodzakelijke voorzieningen, meent Susan Isaac van PAC, een samenwerkingsverband van Canadese en Afrikaanse niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) die actief zijn rond conflicten en duurzame ontwikkeling..

In 2000 kreeg de regering, dankzij internationale druk en sancties van de Verenigde Naties, geleidelijk aan weer wat greep op de diamantsector. Maar de controle is nog bijzonder zwak en overheidsambtenaren geven toe dat er nog altijd veel diamant wordt gesmokkeld - misschien zelfs meer dan er officieel wordt uitgevoerd, zo blijkt uit het rapport.

De diamantsmokkel blijft een enorm probleem, weet Lansana Gberie, een historicus uit Sierra Leone, die voor PAC onderzoek doet naar de rol van diamant in burgeroorlogen in Afrika. Gberie wijst op het verband tussen smokkel en de georganiseerde misdaad en zelfs terroristische groepen als al-Qaeda. De regering heeft absoluut geld nodig en kan het zich niet veroorloven voldoende mijninspecteurs, politieagenten en andere middelen in te zetten om het probleem aan te pakken. Het rapport wijst erop dat ‘criminele elementen’ uit het buitenland proberen de diamanthandel in handen te krijgen voor allerlei doelstellingen, zoals het witwassen van geld.

Sierra Leone maakt sinds vorig jaar net als Angola, de Democratische Republiek Congo en Liberia deel uit van het Kimberley-proces, een initiatief onder leiding van Zuid-Afrika dat de illegale diamanthandel wil droogleggen. Vandaag nemen zestig landen deel aan het Kimberley-proces. Zij hebben allemaal wetten aanvaard die de import verbieden van ruwe diamant uit landen die niet aan het proces deelnemen. Kimberley bepaalt dat alleen nog ruwe diamant mag worden verhandeld die vergezeld is van een certificaat van oorsprong. Het net verschenen rapport wijst erop dat dit voor Sierra Leone enorme problemen veroorzaakt, aangezien meer dan 200.000 kleinschalige of ambachtelijke mijnwerkers op afgelegen plaatsen actief zijn in de diamantsector. Het land levert volgens de studie wel voldoende inspanningen om te voldoen aan de minimumnormen van het Kimberley-proces, maar het zou gemakkelijker zijn om een eind te maken aan de smokkel als alle landen illegale diamant zouden weigeren.

Geleidelijk aan keren nu ook de grotere mijnondernemingen naar Sierra Leone terug. Een aantal Canadese bedrijven heeft al een exploratievergunning en Branch Energy Ltd., een filiaal van het Canadese DiamondWorks, heeft het enige contract voor diamantontginning in het land. Branch Energy heeft meegedeeld dat het een deel van de opbrengsten zal investeren in de plaatselijke gemeenschap, voor de bouw van ziekenhuizen, opleidingscentra en een basisschool. Een deel van de overheidsbelasting van drie procent op de uitvoer van diamant gaat ook naar het Diamantfonds voor Gemeenschapsontwikkeling, een fonds voor kleinschalige ontwikkelingsinitiatieven in de gebieden waar diamant wordt ontgonnen en bewerkt. Na achttien maand zit er al bijna 650.000 euro in het fonds. Dat is minder dan gehoopt, weet Susan Isaacs. Bovendien zijn er nog heel wat problemen met het gebruik van het geld en plaatselijke ngo’s kijken nauwgezet toe op de besteding ervan.

Er zijn nog wel andere moeilijkheden. Bij gebrek aan regels voor ambachtelijke mijnactiviteiten is er geen zicht op de milieu-impact van de sector en op het eventueel voorkomen van kinderarbeid. Een tijdje geleden voerden waarnemers aan dat het beter zou zijn de diamantindustrie in Sierra Leone volledig op te doeken, omdat ze zorgt voor onrust onder de bevolking en leidt tot corruptie en andere problemen. PAC is het daar niet mee eens en stelt dat de diamantontginning met een aantal regels het land wel degelijk veel voordeel kan opleveren. Er is in elk geval nog voor vele miljarden euro’s diamant te ontginnen en Sierra Leone heeft dat geld nodig voor de wederopbouw. De stabiliteit keert geleidelijk aan weer en het land moet door een moeilijke overgangsperiode. Het zal de komende jaren dan ook veel buitenlandse hulp nodig hebben. Maar dat is op zich al een groot probleem, weet Susan Isaacs, die erop wijst dat de aandacht van de internationale gemeenschap nu al verschuift naar Liberia.