Interview met cineaste Simone Bitton

Cineaste Simone Bitton verfilmde het tragische verhaal van de Amerikaanse activiste Rachel Corrie in een spraakmakende documentaire. Rachel werd verpletterd door een Israëlische bulldozer in de Gazastrook.
  • Jens Vancaeneghem 'Ik voel mij betrokken bij de Palestijnse kwestie en ik voel me solidair met het Palestijnse volk. Dat wil niet zeggen dat ik mij het lot van Isra Jens Vancaeneghem
16 maart 2003. Activiste Rachel Corrie probeert samen met andere leden van de International Solidarity Movement (ISM) oprukkende bulldozers tegen te houden in Rafah, op de grens tussen Egypte en de Gazastrook.
Israëlische soldaten besturen de tanks in een poging Palestijnse huizen plat te walsen ‘om de veiligheid van het grensgebied’ te verzekeren. In een ware David versus Goliath strijd tracht Rachel in haar eentje een massieve bulldozer te stoppen.
Ze beschikt enkel over een megafoon en haar lichaam in haar geweldloze strijd. Alleen is het deze keer Goliath die triomfeert. Rachel Corrie wordt verpletterd door de tonnenwegende bulldozer.
Simone Bitton zag het levenslicht in Marokko in 1955. Ze groeide op in Israël en woont vandaag in Frankrijk. Deze achtergrond verklaart de terugkerende geografische focus in haar films op het Midden-Oosten. In 2004 bracht ze Mur uit, over de scheidingsmuur tussen Israël en de Palestijnse gebieden. Rachel komt uit in de Belgische zalen op 6 januari.
U heeft verschillende documentaires gemaakt over Palestina. Waarom bent u zo geëngageerd in de Palestijns-Israëlische kwestie?
Omdat ik een Israëlisch burger ben. Daarnaast heb ik ook de Franse nationaliteit, maar ik ben opgegroeid in Israël, het is mijn thuis, ik ken het, en ik ben bezorgd om de situatie daar.
In de film lijkt u meer bekommerd om Palestijnen dan om Israël?
Ik voel mij betrokken bij de Palestijnse kwestie en ik voel me solidair met het Palestijnse volk. Dat wil niet zeggen dat ik mij het lot van Israël minder aantrek. Zolang de Palestijnse kwestie niet opgelost is en er geen einde komt aan de bezetting, ziet de toekomst voor beide volkeren er somber uit.
Hoe zou u het conflict opgelost willen zien?
De situatie is zeer ernstig nu, catastrofaal zelfs. Maar ik ben een filmmaker, ik teken geen landsgrenzen. Ik bevind mij niet in de positie om naar een oplossing te zoeken die eigenlijk al staat neergeschreven in de internationale wetgeving. Ze moet enkel nog toegepast worden.
Zolang dit niet gebeurt, sleept het conflict onverminderd aan. Het meest dramatische aspect is de kolonisatie van de Palestijnse gebieden. Israël moet onmiddellijk een halt roepen aan de Israëlische nederzettingen en het leger moet zich terugtrekken.
Was het gemakkelijk om Israëlische getuigenissen te sprokkelen?
Niets was gemakkelijk. Niet alleen Israëlische betrokkenen waren weigerachtig om hun medewerking te verlenen. In het begin wilde niemand getuigen omdat het zo’n gevoelig onderwerp is. Zelfs met de vrienden van Rachel heb ik moeilijkheden moeten overwinnen. Maar het is mijn job om te overtuigen. Ik zeg altijd dat een documentairemaker langs het raam binnenmoet als de deur gesloten is.
Wilt u met deze film het bewustzijn van de kijker verhogen over de Palestijnse kwestie?
Neen, ik maak geen documentaires om mensen een bewustzijn aan te meten. Ik ben geen strateeg, maar een artiest. Ik maak documentaires om mezelf uit te drukken, zoals iemand een boek schrijft of een schilderij schildert. Ik wil mijn eigen gevoelens en visie overbrengen, niet het bewustzijn van de kijker verhogen of de wereld veranderen. Ik geloof niet dat films over een dergelijke kracht bezitten. Door naar mijn film te kijken, leer je iets over mij als persoon: er is daar iemand die de situatie op zo’n manier ziet.
De film begint en eindigt met zeer emotionele beelden. In het begin schreeuwt een vriendin van Rachel het uit na het vernemen van haar dood. Op het einde toont u haar verminkte lichaam. Waarom heeft u gekozen om de film zo op te bouwen?
De film gaat nu eenmaal over de dood van Rachel. Het is helemaal geen spannende film of een thriller. In de eerste plaats is het een onderzoek. Ik vond het logisch om in het begin een licht te werpen op wat de kijker achteraf zal zien.
De kijker moet het beeld van het dode lichaam in zijn hoofd hebben terwijl hij naar de film kijkt, en de verschillende standpunten horen, om niet te vergeten waarover het gaat.
Hoewel het cinema is, vind ik niet dat de film inspeelt op goedkope emoties. Mijn film is daarentegen zeer rigoureus. Verschillende standpunten en versies komen aan bod. Tegelijkertijd ontvlucht ik het emotionele niet.

Ritmische e-mails


Rachels dood dateert van 2003. Besloot u onmiddellijk om er een film van te maken?
Neen. Toen ze vermoord werd, was ik mijn vorige film Mur aan het voorbereiden. Ik wilde een documentaire maken over Gaza en toen ik Rachels e-mails las, wou ik ervoor gaan.
Had u vrije toegang tot haar e-mails?
De e-mails zijn vrijgegeven door haar ouders enkele maanden na haar dood. De Britse krant The Guardian publiceerde ze voor het eerst en toen ik ze las, was ik zeer ontroerd. Rachel schrijft over simpele zaken op een zeer emotionele manier. Haar e-mails brachten me op het idee om de film te maken en met deze teksten kon ik een ritme geven aan het onderzoek.
Wie leest de e-mails voor in de film?
Haar vrienden: de twee andere meisjes van de groep (ISM, red.), de ouders en de leerkrachten. Om de authenticiteit te vrijwaren, wilde ik geen actrice om de e-mails voor te lezen. Ik vond dat de stemmen van haar vrienden en de personen die haar e-mails ontvangen hebben, het dichtst bij Rachels stem lagen.
In een van haar e-mails schrijft ze: ‘geen enkele documentaire kon mij voorbereiden op de situatie hier’. In andere woorden: geen enkele documentaire kan de Palestijnse situatie echt vatten. Hoe rijmt u uw film met deze zinsnede?
Ze schreef mij een uitdaging. Daarom zei ik dat de e-mails zeer gevoelig zijn. Het gevoel dat ze hier beschrijft is hetzelfde gevoel dat ik vaak heb wanneer ik in Gaza ben. Als je ter plekke bent is het zeer moeilijk om de realiteit te geloven, zelfs als je er al zoveel over hebt gelezen of op televisie hebt gezien.
Als documentairemaker heb ik altijd te kampen met dit gevoel. Ik kijk naar de situatie en vraag me af: ‘Hoe kan ik dit overbrengen naar het publiek?’. Kortom: ik vind het een prachtige zin.
Voelde u zich onmiddellijk emotioneel betrokken bij het incident?
Ja, het verhaal is zeer ontroerend. Vooral omdat ik toen in Palestina was. Die dag werd een cruciale grens overschreden omdat Rachel de eerste buitenlandse was die in solidariteit met de Palestijnse bevolking vermoord werd door het Israëlische leger. Vooral omdat ze Amerikaanse was, dachten we dat dit nooit kon gebeuren.
Ik was in Ramallah die dag en ik herinner me dat de Palestijnse bevolking sterk getroffen was door haar dood, hoewel mensen daar elke dag vermoord worden. De dood van Rachel Corrie was maar een kleine episode in een veel grotere tragedie maar toch had haar dood iets bijzonders en emotioneel.
Waarom heeft u die tragedie vanuit een Amerikaans perspectief verteld?
Het is een manier om het publiek te laten nadenken over de andere slachtoffers van Palestina. Ik vind niet dat ik kan beschuldigd worden van onverschilligheid ten opzichte van de inheemse, Palestijnse slachtoffers.
Mijn vorige documentaires gingen vaak over het lijden van de Palestijnse bevolking en er figureerden vaak Palestijnen in. Voor mij is het leven van Rachel Corrie niet meer of minder waard dan het leven van een Palestijn.
Was de dood van Rachel een middel voor u om de Westerse wereld meer aan te spreken en bewust te maken van de situatie in Palestina?
Neen, daarvoor respecteer ik haar te veel. Rachel mag niet gezien worden als een middel, dat zou onrespectvol zijn, maar als de persoon die ze was. Ze is wél een metafoor. De manier waarop ze vermoord is, zonder onafhankelijk onderzoek na de feiten, zet je aan het denken.
Er is wel een intern onderzoek door het Israëlische leger uitgevoerd, maar de verantwoordelijke militairen zijn nooit voor een rechtbank gedaagd. Dit onderzoek leidde tot de conclusie dat het een ongeluk was en dat niemand verantwoordelijk was, zoals gewoonlijk. Het doet je nadenken over de Palestijnen die zelfs dat niet hebben.

Een kleine episode in een veel grotere tragedie
Onvoorwaardelijk activisme


Een van de bestuurders van de bulldozers zegt: ‘Het is niet jullie probleem, het is mijn probleem’. Maar Rachel en haar vrienden maken er hun probleem van. Hoe legt u dat engagement uit?
Ik denk dat hij er volledig naast zit. Op zich is het een zeer interessante en krachtige situatie. De activisten staan of zitten op de grond en proberen de huizen van burgers te beschermen. De soldaat zit hoog in zijn tank en tracht huizen te vernietigen. Hij opent het portier en zegt: ‘Wat doen jullie hier? Dit is niet jullie oorlog, maar de mijne.’
Hoewel ze dezelfde leeftijd hebben is er een wezenlijk verschil tussen beide partijen. Die soldaat heeft geen politiek bewustzijn, hij heeft niet gekozen om daar te zijn. Rachel en haar vrienden maakten een bewust besluit om in de Gazastrook actie te voeren.
Dit komt overeen met mensen die verantwoordelijkheid opnemen voor hun leven, en bewuste keuzes maken, en zij die zich laten leiden door de stroom. Daarom is deze film een meditatie over de geëngageerdheid van jongeren in de wereld.
Beschouwt u uzelf als een activiste?
Neen, niet in mijn films. Rachel is een film over de dood van een activist, maar is op zich geen militante film. Mijn films zijn niet eenzijdig. Alle standpunten komen aan bod, het publiek krijgt de tijd om te zien, te verwerken en zelf conclusies te trekken.
Er is geen voice-over die zegt wat je moet denken. Eigenlijk houden sommige activisten niet van mijn film omdat hij slecht afloopt. Rachel is zeker geen instrument of lofzang voor een of andere revolutie.
En buiten uw films?
Buiten mijn films ben ik geëngageerd, maar ik ben geen activiste. Een activist maakt deel uit van een groep met een leider en een strategie. Als artiest ben ik volledig vrij en heb ik geen leiders. Maar omdat deze film over activisten gaat, denk ik dat ze activisten kan helpen om te mediteren over hun ervaringen.
Op een positieve of negatieve manier?
Mediteren is niet negatief of positief, het leven is niet zwart-wit, maar complex. Engagement is in het bijzonder zeer complex, want je weet niet of je zal verliezen of winnen in je strijd.
Waarom revolteer je? Is het omdat je een studie gemaakt hebt en op basis daarvan besluit om actie te ondernemen? Of omdat je dingen ziet die niet overeenkomen met je morele overtuigingen en je ze wilt bestrijden? Over deze zaken moet gemediteerd worden. Als je een pragmaticus bent, zal je altijd de kant kiezen van de machthebbenden. Iemand die zich verzet moet een deel in zich hebben dat aanvaardt dat hij misschien zal falen.
De film is een onderzoek, zegt u. Denkt u dat u de waarheid heeft onthuld?
Ja, ik geloof dat ik het systeem gedeconstrueerd heb dat tot zulke gebeurtenissen leidt. Het is niet de waarheid over de dood van Rachel in de zin van: zag de bestuurder haar op het exacte moment dat hij over haar reed. Alleen hij weet dat, zoiets kunnen we nooit achterhalen.
Maar wat de film wel toont en bewijst, is dat ze elkaar gedurende drie uur zagen. Als hij haar niet zag op het moment dat hij haar overreed, dan is het omdat hij haar niet wílde zien, en hij niet voorzichtig wílde zijn.
U wilt geen oordeel vellen of het de intentie was van de bestuurder om haar te doden?
Het is onmogelijk in zulke termen te spreken. Zelfs als hij haar niet zag is het nog altijd geen ongeluk. Wanneer je huizen vernietigt gedurende drie uur terwijl er een groep activisten de huizen tracht te beschermen, is het bijna onvermijdelijk dat er gewonden vallen.
Stuitte u op censuur in eigen land?
In Israël is er vrijheid van meningsuiting voor joden. En ik ben toevallig joods, dus de film zal vertoond worden, maar niet commercieel of op de publieke omroep. Uiteraard zullen sommige mensen de film niet goed vinden.
U zegt dat Israëli’s vrije meningsuiting hebben? Zou een Palestijn deze film kunnen maken?
Neen, aangezien Palestijnen niet vrij kunnen bewegen in het land. De Israëlische legerwoordvoerder zou nooit met een Palestijnse filmmaker gesproken hebben. Dat is ondenkbaar en ik weet dat ik bevoordeeld ben. Israël is dan ook een etnische democratie.
Volgens Rachels professoren aan de universiteit waar ze in 2004 zou afstuderen, lag haar interesse in de lokale Amerikaanse sociale problemen aan de basis van haar engagement voor andere ‘locals’. Zijn er andere ‘locals’ waarover u nog een documentaire wilt maken?
Ik heb enkele vage ideeën voor mijn volgende film, maar ik ben er nog over aan het praten met mezelf. Het zou misschien Frankrijk kunnen zijn, omdat ik daar nu woon en daar veel dingen gebeuren waarover ik wil praten.
Maar ik ben redelijk traag. Het duurt lang voordat ik mezelf kan ontkoppelen van een film die ik net heb afgemaakt. Als ik een film start is het alsof ik trouw met het verhaal. Ik weet dat ik nog twee of drie jaar met dit verhaal zal moeten leven.
Leeft het verhaal van Rachel nog in Palestina?
In Gaza herinneren ze haar, niet haar exacte naam en verhaal, maar iedereen weet dat er zoiets gebeurd is als een jonge Amerikaanse die vermoord is terwijl ze huizen beschermde. Een legende zou ik het niet noemen, dat is overdreven. In Gaza worden elke dag mensen vermoord, vooral het laatste jaar, maar ze is niet vergeten.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.