Interview met Louise Mushikiwabo, Rwandees minister van Buitenlandse zaken

‘We zijn er niet op uit iedereen te plezieren’

In het kader van de European Development Days was de Rwandese president Paul Kagame begin december in België. Zijn passage in Brussel is allerminst ongemerkt voorbijgegaan: talrijke voor- en tegenstanders trotseerden de sneeuw en bittere decemberkoude om hun steun of afkeer voor Kagame te betuigen.

De president sprak in België 2400 Rwandezen uit de Europese diaspora toe maar had geen onderhoud met koning Albert II noch met premier Leterme en liet bovendien verstek gaan op zijn geplande optreden op de Development Days. De Rwandese minister van Buitenlandse Zaken, Louise Mushikiwabo, nam in zijn plaats de honneurs waar in een panel over gender en ontwikkeling.

Ook de Spaanse premier Zapatero wilde in juli liever niet in het openbaar gezien worden met Kagame. En in Nederland kwam een discussie op gang over budgetsteun aan Rwanda. Aanleiding was het recente, controversiële VN-rapport dat Rwanda medeverantwoordelijk stelt voor oorlogsmisdaden en mogelijks ook genocide in Oost-Congo in de jaren negentig. Bovendien zorgde de opsluiting van oppositieleidster Victoire Ingabire, die zestien jaar als vluchtelinge in Nederland was verbleven, voor nog meer controverse.

Na een korte ontmoeting in de wandelgangen van de Afrika-EU top in Tripoli had MO* een uitgebreid gesprek met Louise Mushikiwabo in de lobby van het Brusselse Conrad hotel. De Rwandese minister van Buitenlandse Zaken schetst een beeld van een dynamisch en ambitieus Rwanda en van een regime dat zich niet laat afleiden door ‘trivialiteiten’.

Bent u bezorgd over de Europese publieke opinie over Rwanda?

Louise Mushikiwabo: In België zijn er heel wat Congolezen en Rwandezen die hun land in zeer moeilijke omstandigheden verlaten hebben. In het geval van Rwanda gaat het vaak om mensen die banden hadden met het oude regime of betrokken waren bij de genocide. We verwachten niet dat ze het huidige regime steunen. Voor ons, politici, is dat normaal, het maakt deel uit van het democratische spel. Protest is oké, het is een goede manier om frustratie en ontevredenheid uit te drukken, zolang het op een geweldloze manier gebeurt. Ik hoop dat dezelfde publieke opinie ook te horen kreeg dat er 2400 Rwandezen zijn samengekomen om president Kagame te ontmoeten.

Rwanda’s relatie met de internationale gemeenschap is vaak getekend door extremen. Je hebt ofwel uitgesproken fans, ofwel vurige tegenstanders. Hoe gaat u daar mee om?

Louise Mushikiwabo: U vergeet een grote tussengroep: zij die niets van Rwanda afweten. Vooral hen willen we bereiken. Over Rwanda is weinig geweten. Ofwel is de informatie uitgesproken positief, ofwel gaan de mensen af op hun eigen vooroordelen. Dat heeft te maken met de recente geschiedenis van de genocide, die veel gevolgen heeft, ook op het vlak van onze reputatie. Er zijn mensen die willen dat Rwanda zich op een bepaalde manier gedraagt. Welnu, we zijn er niet op uit iedereen te plezieren. Rwanda legt enkel rekenschap af aan de Rwandezen. Nu we een zeker niveau van stabiliteit hebben bereikt, zullen we zo veel mogelijk informatie verschaffen over het land en wat er bij ons gebeurt. We verwachten niet dat iedereen akkoord gaat met ons. Wanneer mensen over dingen willen debatteren of hun mening geven, is dat geen probleem. Maar als land hebben we onze eigen prioriteiten. Als overheid zullen wij ons verder inzetten en hard werken, en de Rwandezen een gevoel geven dat ze ergens thuishoren en succesvol kunnen zijn. Dat is erg belangrijk. We kunnen ons echter niet laten afleiden door wat mensen elders over ons denken.

Maar ook binnen Rwanda klinkt kritiek op het beleid. Onlangs brachten drie voormalige generaals van Kagame’s partij FPR een bezwarend rapport uit over de president.

Louise Mushikiwabo: Rwanda is niet het enige land waar mensen ontslag nemen of ontslagen worden. We verstaan dan ook niet waarom hier zoveel ophef rond wordt gemaakt. De zaak rond die generaals is voor Rwanda een verwaarloosbare afleiding, een non-issue. Natuurlijk zijn wij, die vaak reizen en ons in internationale kringen begeven of in contact komen met de mensen uit de diaspora, ons bewust van hun rapport. Het laat de gemiddelde Rwandees echter volledig koud. Meer dan tien miljoen Rwandezen zijn er niet eens van op de hoogte of zijn niet van mening dat het iets is waar ze hun tijd in moeten steken.

Noemt u het recente VN-Rapport over Rwanda’s vermeende bijdrage aan een genocide in Oost-Congo ook een non-issue?

Louise Mushikiwabo: Neen, zeker niet. Dat rapport is een ernstige zaak voor Rwanda. Het raakt aan de kern van waar we vandaag staan. Het is een rapport dat met slechte bedoelingen is opgesteld. Maar het is bovenal een rapport dat totaal geen steek houdt.

Het rapport stelt dat het Rwandese leger naar Oost-Congo trok om Rwandese Hutu-burgers te vermoorden. Ten eerste was ons leger op dat moment reeds etnisch gemengd. Sommige generaals in het grensgebied kwamen zelfs uit het voormalige leger. Hoe kan een gemengd leger eropuit worden gestuurd om zijn eigen groep af te slachten? Suggereren ze dat we daarvoor binnen het leger mono-etnische bataljons hebben gecreëerd? Ten tweede waren er veel meer Hutu-burgers in Rwanda zelf dan in Oost-Congo, gesteld dat we hen systematisch hadden willen doden. We hebben 3,2 miljoen vluchtelingen gerepatrieerd. Hoe kan het zijn dat we hen dood wilden nadat we al die moeite hadden gedaan om hen terug te halen?

Naast de inhoud van het rapport heeft u ook kritiek op de manier waarop het tot stand is gekomen.

Louise Mushikiwabo: Het rapport gaat over een land dat tachtig keer zo groot is als België. Kun je in zo’n land, op amper zeven maanden misdaden onderzoeken die gepleegd zouden zijn over een periode van tien jaar? En er is meer. Hoe kan je een zicht krijgen op wat zich in de jaren negentig in de vluchtelingenkampen in Oost-Congo heeft afgespeeld als je niet praat met alle aanwezigen? Ons leger was er ook in die periode, net als die van de andere zes beschuldigde landen. Welke methodologie houdt geen rekening met hun versie van het verhaal? Die kan uiteindelijk alsnog afgevoerd worden, maar een poging om hier naar te luisteren is toch wel het minste?

Europese rechters gebruiken universele jurisdictie om de belangen van Europese politici te dienen.
Men maakt dus een grote fout door Rwanda te beoordelen op basis van dit rapport. Het is een van de vele pogingen om de geschiedenis te herschrijven.

Wat doet Rwanda intussen aan humanitaire de situatie in Oost-Congo?

Louise Mushikiwabo: Samenwerken met Congo is de beste preventie die we kunnen bieden. Op militair vlak hebben we samen operatie Umoja Wetu (Onze Eendracht) opgezet tegen de FDLR (Forces Démocratiques de la Libération du Rwanda). Die groepering heeft zich in verschillende delen van Congo genesteld en vormt een probleem voor beide landen. De operatie was een succes. Het FDLR is er nog steeds, maar hun operationele capaciteit is serieus geraakt. Bovendien hebben ze een duidelijk signaal gekregen dat ze niet meer geduld zullen worden.

Ook op economische vlak hebben we gemeenschappelijke projecten, zoals de ontginning van methaangas in het Kivumeer en de bouw van een dam op de Rusizi-rivier om elektriciteit op te wekken. Ook de onderhandelingen over vluchten van Air Rwanda naar Kinshasa zijn bijna afgerond. En elke dag steken mensen langs beide kanten de grens over om handel te drijven in landbouwproducten. Verder willen mijn Congolese collega en ik nieuw leven blazen in de Economische Gemeenschap van de Grote Meren. De Rwandezen hebben de idee van regionale integratie helemaal omarmd.

Welke prioriteiten hebben jullie eind november in Tripoli op de EU-Afrika-top op tafel gelegd?

Louise Mushikiwabo: We hebben onze positie ten aanzien van de universele jurisdictie en de Economische Partnerschapsakkoorden tussen EU en Afrika (EPA’s) uitgelegd. Begin november is er een positie afgesproken over de EPA’s tijdens een bijeenkomst in Kigali van de Handelsministers van de Afrikaanse Unie. (Met de Kigaliverklaring klagen de Afrikaanse leiders aan dat de EPA’s, zoals ze nu op tafel liggen, geen goed ontwikkelingsinstrument zijn, en vragen ze expliciet om niet langer onder druk gezet te worden om de onderhandelingen snel af te ronden. Zie ook pagina XXX, or) Wij willen dat handel als handel wordt gezien, en niet vermengd wordt met andere voorwaarden die niets met handel te maken hebben. Bovendien willen we niet geduwd worden in iets waar we ons niet goed bij voelen, in de zin dat het onze belangen niet zou dienen. We dringen er bij de EU op aan dat ze in eer en geweten blijft onderhandelen en goed luistert naar onze standpunten.

Rwanda waarschuwde er in Tripoli voor dat universele jurisdictie misbruikt kan worden. Doelde u op de rechtszaken in België over genocide, of op de vervolging van vermeende dictators door het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag?

Louise Mushikiwabo: Dit heeft niets met het ICC te maken. Rwanda gelooft niet in het ICC en heeft verdrag ook niet ondertekend. In Tripoli klaagden we in naam van de Afrikaanse Unie de oneerlijkheid van het internationaal recht aan dat het Westen –en enkele westerse rechters in het bijzonder– toelaat om Afrikaanse leiders te vernederen en aan te klagen.

Rwanda stelt het potentieel juridische voordeel en de legaliteit van universele jurisdictie niet in vraag. Het is een erg goed principe om achter oorlogsmisdaden en misdaden tegen de mensheid aan te gaan. De ervaring leert ons echter dat het gebruikt wordt door Europese rechters om de belangen van Europese politici te dienen. Dat moet stoppen. In de manier waarop dit mechanisme gegijzeld wordt door sommigen voor hun eigen politieke belangen zien wij een racistische daad. Als continent en als Afrikaanse Unie vinden we dat we niet mogen toelaten dat een “universeel” instrument enkel door Europese rechters naar believen mag gebruikt worden. Bovendien weten wij dat er een aantal Europeanen zich schuldig hebben gemaakt aan zeer ernstige misdaden in Afrika en ook in Rwanda. De vraag die zich opwerpt: zou hetzelfde principe van toepassing zijn moesten wij vandaag bepaalde Europese gezagdragers willen vervolgen?

Zijn er concrete plannen om Europeanen te vervolgen?

Louise Mushikiwabo: Zeker. Een juridisch instrument moet door iedereen gebruikt kunnen worden, maar vooral weloverwogen en om de juiste redenen. Als het op rechtspraak aankomt, moet elk land voor zichzelf uitmaken wat belangrijk is. Zoals de dingen er vandaag voor staan, is er niets dat de Afrikaanse landen tegenhoudt de vervolging voor te bereiden van Europese spilfiguren die misdaden hebben gepleegd in Afrika.

Merkte u op de EU-Afrika-top dat er meer Afrikaanse eenheid is? En realiseert Europa zich dat Afrika aan het veranderen is?

Louise Mushikiwabo: Door bepaalde globale processen heeft Afrika vandaag meer gewicht dan voorheen. Is er meer Afrikaanse eenheid? Volgens mij wel. Ook dat is een gevolg van de globale veranderingen. Klimaatverandering bijvoorbeeld belangt alle Afrikaanse landen aan, en we slagen er dan ook in een gezamenlijk standpunt in te nemen.

Europa wil maar niet aanvaarden dat Afrika een andere gemoedstoestand heeft en de dingen anders aanpakt dan voorheen. Neem China: alle landen kijken naar China, waarom zou Afrika dat niet mogen? Ze zeggen ons dat Afrika en China samen de arbeids- en mensenrechten zullen negeren en schenden. Foute analyse. Als die rechten effectief geschonden worden, is dat niet de schuld van China maar van de Afrikanen. Het is aan ons om goed te onderhandelen en onze burgers te beschermen tegen uitbuiting.

Europa blijft een belangrijke partner, zeker voor Rwanda. Tussen Europa en Afrika is er een traditie, een geschiedenis, en we zijn aan elkaar gewend. Vooral de EU maakt een echt een verschil in Rwanda en we werken goed samen. Maar dat weerhoudt er ons niet van rond te kijken en open te staan voor andere kansen. Er is dus geen exclusiviteit in onze relatie. We voelen aan dat Europa zich ongemakkelijk voelt bij die situatie, maar het zal haar simpelweg moeten aanvaarden.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.