Iraakse sjiieten gaan hun eigen weg

“We stellen voor werk te maken van de oprichting van regio’s”, verklaarde de sjiitische vice-president Adil Abdul-Mahdi al twee weken geleden tijdens een ceremonie in de heilige stad Najaf. Hij kondigde aan dat de sjiitische parlementsleden daartoe de komende maanden de nodige wetsvoorstellen zullen indienen. Volgens Abdul-Mahdi slaagt de centrale regering er niet in alle burgers de nodige basisvoorzieningen te verschaffen.

Maar het is vooral het geweld dat de sjiieten hun zinnen doet zetten op een autonome regio. Volgens sommige officiële schattingen zijn er de eerst zes maanden van dit jaar al meer dan 14.000 Irakezen omgekomen bij aanslagen en moordpartijen. De meeste doden komen op rekening van soennieten en sjiitische milities die leden van de andere geloofsgroep op de korrel nemen.

De ontslagnemende Britse ambassadeur in Irak, William Patey, waarschuwde vorige week dat Irak kan afglijden naar een echte burgeroorlog of helemaal uit elkaar kan vallen. Generaal John Abizaid, de bevelvoerder van de Amerikaanse troepen in het Midden-Oosten, deelt de vrees voor een open conflict tussen de Koerden in het noorden van het land, de soennieten in het centrum en de sjiieten, de grotste Iraakse bevolkingsgroep die vooral in het zuiden van Irak leven.

Nogal wat Iraakse politici vinden dat de burgeroorlog al is begonnen. “De oorlog is alleen niet uitgeroepen”, zegt Abdullah Aliawayi, een Koerdisch parlementslid. “De ideeën van sjiieten en soennieten over de toekomst van Irak liggen te ver uit elkaar om makkelijk in een gemeenschappelijk project te worden ondergebracht.”

De sjiieten voeren aan dat de nieuwe Iraakse grondwet de oprichting van regio’s met een eigen beslissingsmacht mogelijk maakt. Maar de soennieten verwerpen die grondwet. Ze vrezen dat de invoering van autonome regio’s zal leiden tot de opsplitsing van het land. Daarbij zouden vooral de soennieten nadeel doen: de grote aardolievoorraden van het land zitten in het Koerdische noorden en het sjiitische zuiden van het land.

Maar kunnen sjiieten en soennieten nog samenwerken? De pogingen van de regering om het geweld tussen beide groepen in te dammen, leveren voorlopig niets op. “Het verzoeningsplan van de regering is mislukt - tot hiertoe heeft geen enkele van de grote rebellengroepen het aanvaard”, analyseert Aliawayi. Volgens de Koerdische politicus heeft premier Nouri al-Maliki het plan al impliciet opgegeven tijdens een bijeenkomst met alle grote partijen in het land. Het 24-puntenplan dat Maliki in juni lanceerde, vertrekt van de ontwapening van alle milities in het land. Opstandelingen die geen burgers hebben aangevallen, kunnen rekenen op amnestie. Maar het plan bleef dode letter. De milities zijn nog altijd oppermachtig in Bagdad en in andere steden.

“Het geweld en de gecompliceerde politieke situatie werken bij de sjiieten de roep om de oprichting van eigen regio’s in het zuiden zeker in de hand”, denkt Najdat Akreyi, een expert nationale veiligheid aan de Hogeschool voor Politieke Wetenschappen van het Noord-Iraakse Arbil. Volgens Akreyi moet Irak resoluut kiezen voor een federaal systeem met verregaande autonomie om het geweld in te dammen.

De soennieten moeten er daarbij niet bekaaid afkomen, oordeelt Akreyi. De soennieten controleren het rivierwater dat naar het zuiden van het land stroomt, en soennieten en sjiieten zouden dus water en olie kunnen uitwisselen.

Maar een regionale opdeling van Irak stuit ook in het buitenland op weerstand. De internationale confrontatiekoers die het sjiitische regime in Iran vaart en de crisis rond het eveneens sjiitische Hezbollah in Libanon maken de oprichting van een autonome sjiitische regio in Zuid-Irak in geopolitiek opzicht uiterst gevoelig. (PD)