Iraakse verdorde Hof van Eden krijgt weer water

Eeuwenlang waren de moerassen, bij elkaar 20.000 vierkante kilometer, een oase in de woestijn. De inheemse Ma’dan-bewoners raakten na de Golfoorlog van 1991 verstrikt in een sjiitische opstand tegen het regime van Saddam Hoessein (1979 – 2003). De relatief ontoegankelijke moerassen werden een toevluchtsoord voor deserteurs uit het verslagen Iraakse leger en politieke tegenstanders van Saddam Hoessein.

Om de opstand de kop in te drukken, legde de Iraakse regering een uitgebreid drainagesysteem aan. Dat was gebaseerd op nooit uitgevoerde plannen van de Britten uit de jaren vijftig, tijdens de koloniale overheersing. In twee jaar tijd legde Saddam de moerassen bijna helemaal droog.

Eén van de grootste milieurampen ter wereld, vergelijkbaar met de vernietiging van het regenwoud in de Amazone, stelden de Verenigde Naties. Minder dan een tiende van het oorspronkelijke moeras bleef intact, zei Hassan Janabi van het Iraakse ministerie van Waterbronnen onlangs tijdens een bijeenkomst op het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York.

Het was ook een menselijke tragedie. Saddam Hoessein zaaide dood en verderf onder de 5.000 jaar oude Ma’dan-gemeenschap, die gereduceerd werd van 250.000 tot 40.000 mensen. De lokale economie kwam vrijwel tot stilstand.

Vijftien jaar lag het gebied er verdord bij, tot de Amerikaanse invasie in maart 2003. De dijken van de rivier Messhab, ten noorden van Basra, werden doorgebroken. Daardoor kwam ongeveer een vijfde van het oorspronkelijke moeras weer onder water te staan. Het Iraakse ministerie van Waterbronnen krijgt nu financiële steun van onder meer Canada, Italië, Japen en de Verenigde Staten om samen met niet-gouvernementele organisaties en VN-organen het gebied weer te herstellen. Janabi verwacht dat vier miljoen Irakezen daardoor na verloop van tijd aan de slag kunnen in visserij, landbouw, toerisme en onderwijs.

Toen we begonnen, wisten we nauwelijks iets over de toestand van de moerassen, zegt Azzam Alwash, directeur van het Eden Again Project. Informatie over het gebied was staatsgeheim onder Saddam Hoessein. Het werk van Alwash concentreert zich op het ontwerpen van een hydrologisch model om te bepalen hoeveel water nodig is om de moerassen te herstellen. Uit de eerste resultaten blijkt dat er in het zuiden van Irak voldoende water beschikbaar is om een deel van de moerassen te herstellen, als de drainagestructuren uit de jaren negentig verwijderd worden.

Voor de ontwikkeling van het bassin zijn ongeveer honderd nieuwe installaties en een centrale energievoorziening nodig. Het VN-Milieuprogramma (UNEP), dat de milieuramp in Irak destijds wereldkundig maakte met satellietbeelden, speelt een actieve rol in het promoten van duurzame ontwikkeling van het gebied. We willen voor kleine gemeenschappen drinkwaterprojecten opzetten, sanitaire voorzieningen aanleggen. Het doel is om met duurzame technologie de regio tot ontwikkeling te brengen. (JS/ADR)