Iraakse vluchtelingen wachten op dringend engagement

Vluchtelingenwerk Vlaanderen vraagt dat ook ons land zijn verantwoordelijkheid opneemt en toch instapt in een hervestigingsprogramma voor de meest kwetsbare Iraakse vluchtelingen.
Vooral de situatie van de Palestijnse vluchtelingen die al meer dan twee jaar vastzitten in de grensstreek tussen Irak en Syrië, is precair en smeekt om een dringende oplossing. De vluchtelingen –velen afkomstig uit Al Baladiyyat, een Palestijnse wijk in Bagdad- vluchtten voor extreem geweld van de sjiitische Mahdi- of Al Sadr-milities en andere paramilitaire groepen.
‘De situatie in de Palestijnse vluchtelingenkampen is schrijnend’, zeggen Pieter Degryse en Kathelijne Houben van Vluchtelingenwerk Vlaanderen die de Palestijnse kampen en Amman en Damascus bezochten.  ‘De Palestijnen leven in tenten die noch bestand zijn tegen de verzengende hitte in de zomer, noch tegen de barre koude van de winters.’ De Palestijnen die voor het geweld vluchtten richting Damascus, kregen geen toegang tot Syrië en zitten vast in een niemandsland aan de grens. Vluchtelingenwerk Vlaanderen vraagt dat deze mensen zo snel mogelijk geresetteld worden, ook in ons land. ‘We willen niet dat hervestiging zich echter beperkt tot de Palestijnen alleen. Het probleem van de Iraakse vluchtelingen gaat veel verder dan dat. Ook in steden als Amman en Damascus –die een grote toevoer van vluchtelingen kenden- verslechtert de situatie van de Irakezen. Al-Maliki mag dan gretig oproepen om terug te keren naar huis, het is zo goed als zeker dat een groot deel van de externe vluchtelingen nooit zal terugkeren.’ En ondanks een algemene verbetering van de Iraakse veiligheidssituatie dit jaar, blijft die zeer labiel en slecht.

Hervestiging in Europa

Tussen 2003 en 2007 vonden 100.000 Iraakse vluchtelingen asiel in Europa, waarvan de meesten onderdak vonden in Zweden. Einde november riep de Europese Raad van ministers, bevoegd voor migratie, op tot solidariteit van de lidstaten. De Raad vraagt de Europese landen op om mee in te stappen in een hervestigingsprogramma en 10.000 Iraakse vluchtelingen een nieuw onderkomen te geven. Duitsland zegde al toe om 2500 mensen op te nemen en ook Frankrijk en Zweden lieten weten dat ze hun verantwoordelijkheid zullen opnemen. ‘Het blijft een voluntaristische oproep’, zegt Degryse, ‘de lidstaten worden dus niet verplicht tot engagementen, maar de vraag heeft wel degelijk een positieve dynamiek in gang gezet.’
 Ons land is alvast één van de landen die achterblijft in engagement. Hoewel zowel minister Turtelboom als minister De Gucht zich voorstander toonden van hervestiging, blijft politieke durf uit. Het officiële standpunt van de Belgische regering is tot nader orde dat België niet instapt zolang een Europees kader rond asiel ontbreekt. ‘Dit is echter een noodsituatie. Daar is geen Europees kader voor nodig’, zegt Degryse.
 Het ontbreken van de politieke wil van België en andere lidstaten heeft veel te maken met de angst dat de Europese burgers niet zouden meegaan in dit verhaal. Het spontaan uitnodigen van vluchtelingen verkoopt nu eenmaal niet goed aan de publieke opinie. ‘Het staat haaks op dat wat Binnenlandse Zaken al jaren doet: het aantal asielaanvragen naar omlaag duwen. Maar toch kan je hervestiging “verkopen”, door mensen goed te informeren. Hervestiging betekent niet dat Europa zijn asielpoorten wagenwijd openzet. Het is gericht op de meest kwetsbare groepen, in een noodsituatie. Het is ook maar een deel van de oplossing. Naast het opnemen van vluchtelingen blijft financiële steun voor de integratie van vluchtelingen in Jordanië, Syrië en Libanon prioritair.’
 Voorlopig is bilaterale hulp van Europa aan de opvanglanden Syrië en Jordanië zo goed als onbestaande. Europa verleent vooral financiële steun via de vluchtelingenorganisatie UNHCR,  actief in de regio. Volgens Degryse mag Europa ook best wat meer politieke druk op Syrië en Jordanië zetten om vluchtelingen beter te integreren op hun grond. ‘De vluchtelingen mogen in die landen niet werken, krijgen moeilijk toegang tot degelijk onderwijs of tot de gezondheidszorg. Het vermogen van die mensen is uitgeput, ze overleven op illegaal werk en remittances van familie die in Irak is gebleven.’

 Iraakse vluchtelingen in de kijker

Op 22 december nodigt Vluchtelingenwerk Vlaanderen zowel het brede publiek als beleidsmakers uit naar de Brusselse KVS. Met een cultureel en inhoudelijk evenement wil de organisatie het vluchtelingenprobleem breder bekend maken. Op het stevig gevulde programma staat ook een kortfilm van Adam Shapiro. Hij maakte een documentaire over het lot van de drieduizend Palestijnse vluchtelingen. ‘From fast death to slow death’ mag dan niet langer dan een kwartier duren, het effect ervan is er niet minder om. Shapiro geeft geen informatief kader, maar laat de vluchtelingen zelf aan het woord. Het resultaat is een treffende prent met directe beelden van het tentenkamp en pakkende getuigenissen. “Ons land is verloren. We leven in de woestijn. Een tent en sardienen. Waar is de wereld?” Terwijl onze kinderen enthousiast liedjes zingen over de Sint en de kerstboom, zijn dit de lyrics van het lied waarmee Palestijnse kinderen de film afsluiten. Of hoe duidelijk de boodschap kan zijn…