Iran wijkt geen duimbreed in nucleair overleg

Westerse functionarissen verklaarden na afloop van de besprekingen eind vorige week dat de deur naar diplomatie open blijft. Iraanse analisten toonden zich verbaasd over het feit dat Teheran zelfs niet de indruk leek te willen wekken dat er vooruitgang in de onderhandelingen mogelijk is.
 
“Ik begrijp waarom ze Genève opgeblazen hebben, want ze wisten dat Istanboel eraan kwam”, zegt Ray Takeyh, een Iran-expert van de Council on Foreign Relations. “Ik begrijp niet waarom ze Istanboel hebben opgeblazen.”

Takeyh verwijst naar een ronde gesprekken die in december in Genève werd gehouden tussen Iran en de zogenoemde P5+1: de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad en Duitsland. Analisten voorspelden dat Iran in Turkije, een islamitisch land met een regering die Iran goedgezind is, wellicht meer flexibiliteit zou tonen.

Iran bleek echter weinig toegeeflijk. Volgens een Iraanse bron hebben de Verenigde Staten en hun bondgenoten opnieuw aangeboden om brandstof te leveren voor een onderzoeksreactor die medische isotopen produceert. In ruil daarvoor moest Iran echter 2,8 ton laagverrijkt uranium uitvoeren - bijna 90 procent van de voorraad - en alle 40 kilogram uranium die Iran verrijkt heeft tot 20 procent.

Voorwaarden

Hoewel de uraniumruil impliciet het recht van Iran op verrijking erkent, verwierp de Iraanse hoofdonderhandelaar, Saeed Jalili, het voorstel. Iran heeft volgens hem geen buitenlandse brandstof meer nodig en kan zelf de noodzakelijke splijtstofstaven produceren - iets wat westerse experts betwijfelen.

Jalili stelde ook voorwaarden voor toekomstige gesprekken: de P5+1 moet het Iraanse recht om uranium te verrijken officieel erkennen en alle VN-sancties opheffen. Amerikaanse functionarissen, die onder de regering-Obama voorwaarden voor gesprekken met Iran lieten vallen, waren verbaasd over deze stap van Iran. Ze maakten duidelijk dat dergelijke grote concessies alleen acceptabel zijn als onderdeel van een alomvattende overeenkomst waarin Iran nucleaire acties uit het verleden verduidelijkt en strenge beperkingen op het gebied van toekomstige nucleaire ontwikkeling accepteert.

Jalili heeft deze harde lijn wellicht gevolgd om de P5+1 te testen of verdeeldheid te zaaien, om zichzelf te profileren om binnenlandse redenen, om tijd te rekken zodat Iran dichter bij het bezit van nucleaire wapens komt, of vanwege een combinatie van het bovenstaande.
 
Het is mogelijk dat de venijnige binnenlandse politiek in Iran en de groeiende conservatieve oppositie tegen president Mahmoud Ahmadinejad eenvoudigweg de besluitvorming op dit terrein bevroren hebben.

Zelfvertrouwen

Jalili onderbrak de gesprekken afgelopen vrijdag voor gebed en stelde de hervatting vervolgens uit omdat hij hoofdpijn zou hebben. Dat gedrag rechtvaardigt volgens een westerse diplomaat alleen maar het standpunt van sommigen in Washington en elders, dat er nog strengere sancties tegen Iran moeten worden afgekondigd en dat verdere gesprekken tijdverspilling zijn.

“Meestal zeggen ze geen ‘ja’ of ‘nee’ ”, zegt Takeyh over de Iraniërs. “Deze keer zeiden ze tamelijk ondubbelzinnig ‘nee’. Dat doet vermoeden dat ze niet geïnteresseerd zijn in een overeenkomst. Ze gedragen zich alsof ze geen interesse hebben in het proces.”

De koele houding van Iran in Istanboel kan gezien worden in de context van andere regionale ontwikkelingen die de status van Iran versterkt hebben en het land nieuw zelfvertrouwen hebben gegeven. 

In Libanon heeft de Iraanse bondgenoot Hezbollah een nieuwe premier voorgedragen; in Irak heeft een sjiitische regering de macht geconsolideerd en in Palestina lekten documenten uit over de bereidwilligheid van de Palestijnse Autoriteit (PA) om vergaande concessies te doen aan Israël. Dat zal waarschijnlijk Hamas, de door Iran gesteunde rivaal van de PA, in de kaart spelen.
 
Soennitische Arabische regeringen en Israël hebben gewaarschuwd voor een nieuwe “noordelijke alliantie” - Iran, Irak, Syrië, Libanon, Turkije en Hamas - tegen de VS en hun bondgenoten.