Irma Prado: mensen willen de poppetjes voelen

Arpillera’s heten deze tapijtjes, wat jute betekent, een verwijzing naar de zakken waarop vrouwen met stukjes stof en wol vertellen wat hen tijdens de dictatuur overkomen is. Irma Prado schetst het ontstaan ervan: ‘Na de staatsgreep kwamen de moeders en de vrouwen van de politieke gevangenen bijeen om hun gedachten te verzetten. Terwijl ze samen zaten en hun verdriet om hun vermiste geliefden deelden, begonnen ze met restjes stof hun verhaal te naaien. Dat moest clandestien gebeuren. Er heerste perscensuur in Chili en ook arpillera’s waren verboden. Achter dichtgeplakte ramen en bij het licht van een kaars borduurden de vrouwen hun politieke aanklacht, in de hoop dat hun verdriet en protest gehoord zouden worden. Aan de achterkant van de arpillera verborgen ze een papiertje met hun noodkreet. “In Chili verdwijnen mensen”, stond er, of: “Er wordt gemarteld”. Kreten om de menselijkheid te redden.’

De arpillera’s liggen uitgespreid over de keukentafel. Sommige in felle, hoopvolle kleuren, met een zon die opgaat boven de bergen, andere in donkere, dreigende tinten. En in elk landschap duiken kleine, stoffen poppetjes op, met minuscule kleertjes en haren van wol in alle kleuren. Het zijn ballingen die terugkeren en hun teruggevonden geliefden omhelzen of wenende vrouwen die wachten en op de uitkijk staan. Het zijn armen van de krottenwijk, arbeiders die samentroepen voor de gesloten deur van hun fabriek, mannen en vrouwen die demonstreren op straat, militairen die hen een geweer in de rug duwen.

Met mijn vingers raak ik de poppetjes aan. Ik voel hun haren en kleertjes, glijd tastend over de geborduurde naden. Irma glimlacht. ‘Dit zie ik telkens weer gebeuren. Mensen willen die arpillera’s aanraken, de poppetjes voelen. Kunst is de tederheid van de volkeren.’

‘De arpillera’s houden mijn band met Chili levend’, zegt Irma en ze toont een arpillera die gemaakt werd toen Pinochet in Londen verbleef. ‘Nee aan de straffeloosheid’ staat er op geborduurd. ‘We voelden ons heel machteloos toen Pinochet ongestraft naar Chili terugkeerde. Deze arpillera’s verwoorden ook nu een politieke aanklacht. Zij vertegenwoordigen een belangrijke stem in de strijd om democratie.’

‘De arpillera’s zijn kunstschatten én instrumenten voor culturele uitwisseling die ik gebruik in scholen en socioculturele verenigingen. Ik vertel over de geschiedenis van het land waar ik vandaan kom, over de moeders wiens zoon of man vermist is. Dan vraag ik aan de kinderen wat zij zouden doen als hen zoiets overkwam. Het woord vermiste is in België geen vreemd begrip meer. Ik vraag hen wat ze over zichzelf en het leven in hun buurt zouden willen vertellen. Daarover maken we samen een arpillera die ik naar Chili stuur. Zo ontstaat er een dialoog zonder in paternalisme te vervallen. Het is opvallend hoezeer jongeren hier bezig zijn met dezelfde thema’s als de vrouwen in mijn land: vermiste kinderen, racisme, milieu, drugs. Ik wil jongeren stimuleren te laten zien en horen wat ze voelen. Ik wil hen respect laten voelen voor wat anders is, ik wil hen een prikkel geven om open en mondiaal te denken. De ervaring van een gezamenlijke creatie kan zo’n prikkel zijn.’