Islam test democratie uit in 2004 - analyse

De vorige week afgelopen ‘loya jirga’ (grote vergadering) gaf al een voorsmaakje van de mate waarin een conservatief moslimland bereid is om de democratie te omarmen. Afghanistan heeft nu een moderne grondwet die weliswaar een sterke macht toekent aan de president maar toch veel nadruk legt op participatie en vrouwenrechten. Hoe die blauwdruk politiek wordt ingekleurd zal blijken in juni 2004, wanneer de 10,5 miljoen kiesgerechtigde Afghanen voor de eerste keer zelf hun leiders kiezen.

Zowel Afghanistan als de VS hebben veel te verliezen bij de verkiezingen. Ze kunnen de terugkeer aankondigen van het fundamentalisme dat met militaire middelen werd verdreven. Tenzij de plaag van het fundamentalisme wordt uitgeroeid, kan geen wet of verkiezing beterschap betekenen voor de economische of politieke situatie in Afghanistan, meent de Revolutionaire Vereniging van Afghaanse Vrouwen (Rawa).

In vergelijking van Afghanistan zullen de verkiezingen in Indonesië en Maleisië rustiger verlopen - die landen kennen al jaren een democratie. Ze zijn de levende ontkenning van de in de VS vaak gehoorde stelling dat islamitische landen door de band bestuurd worden door dictators, monarchieën en autocraten. De VS kunnen heel wat opsteken van de verkiezingen. In elke van de drie landen wordt de ware aard van de Islam de inzet van een strijd tussen conservatieve en gematigde moslims.

De uitkomst zal politieke gevolgen hebben voor de hele regio. Wat bijvoorbeeld als de conservatieve Parti Islam sa-Malaysia (PAS) de parlementsverkiezingen van 2004 wint? De PAS wil de regels van de Koran invoeren in Maleisië en zoekt een alternatief voor de westerse democratie. Als de regerende UMNO van premier Abdullah Ahmad Badawi verliest, kan dat het einde betekenen van het project waar Mahathir Mohamad 22 jaar aan bouwde: Maleisië als toonbeeld van een gematigd moslimland.

De verkiezingen in Indonesië, het volkrijkste moslimland ter wereld, spelen zich af in dezelfde context. De uitslag zal duidelijk maken hoe de meerderheid van de Indonesiërs denkt over het samengaan van Islam en democratie en over de rol van religieuze leiders in de politiek.

Voor Iran worden de parlementsverkiezingen van februari mogelijk een kantelmoment. Blijft het een echte theocratie, of krijgen de hervormingsgezinde krachten eindelijk voet aan de grond? De aanwezigheid van een Amerikaanse bezetter in buurland Irak zou de positie van de conservatieve clerus kunnen versterken, denken sommige Irankenners. Anderen geloven dat president Mohammad Khatami zijn overwinningen van 1997 en 2001 kan herhalen, maar of dat werkelijk een verschil maakt, hangt af van meer dan enkel verkiezingen. Sinds de Islamitische revolutie van 1979 heeft Iran 19 stembusslagen gekend, waaronder acht presidentsverkiezingen.