Jakarta plaatst rebellen in Atjeh voor het blok

Het ultimatum werd maandag door minister van Sociale en Politieke Zaken en
Veiligheid Susilo Bambang Yudhoyono afgekondigd: de moslimseparatisten in
Atjeh moeten hun eis tot onafhankelijkheid voor 7 december (het einde van de
islamitische vastenmaand ramadan) ingetrokken hebben; enkel het principe van
speciale autonomie kan de basis vormen voor verdere gesprekken. Atjeh vormt
het meest noordelijke deel van het eiland Sumatra, en het
onafhankelijkheidstreven bestaat er al 26 jaar. De provincie is rijk aan
grondstoffen - vooral gas - maar de moslimbevolking blijft er desondanks
straatarm.

De afkondiging leidt niet onmiddellijk tot een militaire oplossing, maar het
signaal is duidelijk. Eerder deze maand had president Megawati
Sukarnoputri - dochter van Suharto’s voorganger Sukarno - al te verstaan
gegeven dat haar regering de rebellie in Atjeh zou onderdrukken. In juni van
dit jaar werden de separatisten door de regering voor het eerst systematisch
terroristen genoemd. Volgens heel wat waarnemers is de afkondiging van de
noodtoestand in Atjeh niet veraf.

De meeste pogingen tot dialoog tussen Jakarta en de leiders van de Free Aceh
Movement (GAM) zijn in het verleden gestrand op het onvermogen van leger en
rebellen tot een staakt-het-vuren te komen. Sinds het begin van de
onafhankelijkheidsstrijd in 1976 zijn in Atjeh al meer dan tienduizend
mensen omgekomen. Dit jaar staat de dodenteller al op meer dan achthonderd.
Veel waarnemers eisen al jaren dat de regering een actievere rol speelt in
het conflict, ten koste van het gefrustreerde, agressieve Indonesische
leger.

Uit verscheidene hoeken komt dan ook protest tegen de huidige harde,
provocerende houding van de regering. De meeste mensenrechtenactivisten zien
meer heil in een volksreferendum in Atjeh dan in een beleid van
confrontatie. Volgens Gazi Yousof, lid van het Independent Committee for
Aceh, wordt het hoog tijd dat de bevolking van Atjeh (bijna vijf miljoen
mensen) zelf over haar toekomst wordt geïnterpelleerd. Nu praat de regering
enkel met plaatselijke rebellenleiders of leiders van de Free Aceh
Movement.

De regering-Megawati is echter als de dood voor een nieuw referendum. Het
Oost-Timor-debacle van 1999 ligt immers nog vers in het geheugen. Een nieuw
precedent van afscheiding zou het doodsvonnis van de kwetsbare Indonesische
staat kunnen inluiden.

Ook het Indonesische parlement spaart zijn kritiek niet. Zelfs binnen de
partij van de president wordt gesteld dat de regering veel te weinig heeft
gedaan om tot een vreedzame oplossing van het conflict te komen. Adviezen en
suggesties van het parlement werden boudweg genegeerd. Deze maand nog deed
het Indonesische parlement tien aanbevelingen voor de behandeling van het
conflict. Er werd aangedrongen op de voortzetting van de gesprekken met
Atjeh, en op de daadwerkelijke bestraffing van schendingen van de
mensenrechten door het leger in de provincie. Volgens waarnemers is dat
laatste een noodzakelijke voorwaarde om tussen beide partijen een basis van
vertrouwen te leggen. In de praktijk is er op dit vlak nog maar erg weinig
gebeurd.

Jakarta is zelf verantwoordelijk voor het gebrek aan vooruitgang in het
conflict in de post-Suharto-periode: de regering verengt het probleem tot
een geschil met de separatistische guerrilla’s van de Free Aceh Movement
(GAM). Volgens Johnson Panjaitan, secretaris-generaal van de Indonesian
Legal Aid Association, is de GAM niet de aanstichter van het conflict, maar
komt het voort uit het algemene gevoel van wantrouwen, onrechtvaardigheid
en traumatische ervaringen. De regering zou dan ook beter nagaan wat er al
gebeurd is met de aanbevelingen van het parlement in plaats van een
ultimatum af te kondigen.