Januariziekte in Zimbabwe wordt erger door microkrediet

“Dit is een vreselijke tijd van het jaar”, zegt Thomas Dlakama, ambtenaar. Zodra de feestdagen achter de rug zijn en hij moet gaan nadenken over schoolgeld, rekeningen en hoe dat allemaal te betalen met zijn karige salaris, begint zijn bloeddruk te stijgen. “Het is een traditie voor me geworden om kort na Nieuwjaarsdag geld te gaan lenen.”

50 procent

Het zijn vaak ambtenaren die terechtkomen bij een van de vele informele microkredietinstellingen in Zimbabwe. Ze sprongen als paddenstoelen uit de grond nadat in 2009 de Zimbabwaanse dollar als betaalmiddel was vervangen door buitenlandse valuta’s zoals de rand, het pond en de dollar. Normale microkredietbanken vragen een rente van 30 tot 40 procent, maar informele geldleners, die geen onderpand hoeven te zien, vragen tot wel 50 procent. 

Door ontwikkelingsorganisaties en de regering wordt microkrediet gestimuleerd, omdat het arme mensen de kans geeft om te ondernemen. Maar in Zimbabwe heeft de sector een schuldenval gecreëerd voor veel arme mensen. Volgens de regering zijn er 37 geregistreerde microkredietinstellingen, maar volgens kenners zijn er in werkelijkheid wel honderden, meestal zonder licentie.

“Er zijn te veel microkredietorganisaties ontstaan die winst willen halen uit andermans armoede”, zegt Garfield Murombedzi, adviseur van een lokale bank. “We hebben strengere controle nodig. We zien te vaak dat mensen een lening willen om andere schulden af te betalen. Er is duidelijk iets mis ergens.”

“Ik ken de januariziekte maar al te goed”, zegt Jennifer Darirai, een leraar in het voortgezet onderwijs. “Ik heb vier kinderen die allemaal naar een kostschool gaan. Met mijn salaris moet ik wel microkredieten afsluiten, ook al wil ik dat niet. Wat kan ik anders?”

Gewetenloos

Sinds de onafhankelijkheid in 1980 wordt microkrediet door veel mensen gezien als makkelijk geld, waardoor het mensen vastzet in een cyclus van schuld. Maar niet de hele sector is daar debet aan, vindt Sam Dube, die een microkredietinstelling heeft in Bulawayo. “Ik geloof dat de zorgen vooral zijn ontstaan door het gedrag van gewetenloze geldleners. Sommigen van ons zijn opgeleide bankiers en kennen de regels heel goed. De mensen die ons een slechte naam bezorgen en exorbitante tarieven rekenen, opereren buiten ons mandaat.”

De Zimbabwaanse Organisatie van Microkredietinstellingen zegt dat leden die zich niet aan de regels houden, worden geschorst. Maar dat is iets waar arme mensen die geld nodig hebben helemaal niet op letten, zegt Murombedzi. “Veel sectoren willen zelfregulering, maar mensen houden zich niet aan hun eigen regels. Dat is wat hier echt aan de hand is. In zo’n geval moet een hogere autoriteit actie ondernemen.”