Japan schoffeert Aziatische buren opnieuw (achtergrond)

Begin deze maand zei Aso dat Taiwan zijn goede onderwijs te danken heeft aan de vroegere koloniale bezetter, Japan. Een opmerking die hem niet in dank werd afgenomen in Taiwan. Kort daarvoor had Aso gesuggereerd dat het goed zou zijn als de Japanse keizer de Yasukuni-tempel, waar Japanse oorlogsmisdadigers herdacht worden, zou bezoeken. Eerder al zorgde een bezoek van de Japanse premier Junichiro Koizumi aan de tempel dat de betrekkingen met China flink bekoeld raakten.

China en Zuid-Korea stonden tot het einde van de Tweede Wereldoorlog onder koloniaal Japans bewind. Aan die bezetting kwam een einde toen Westerse bondgenoten in 1945 Japan versloegen. Bezoeken van politici aan de Yasukuni-tempel worden door beide landen opgevat als een diepe belediging.

Peking vindt dat Aso met zijn opmerkingen de koloniale agressie van Japan verheerlijkt. China stond Taiwan in 1895 af aan Japan en het eiland bleef tot het einde van de Tweede Wereldoorlog onder Japans bestuur. Tijdens de kolonisatie dwongen de Japanners de Taiwanezen om Japans te leren en trouw te betonen aan de Japanse keizer.

Volgens buitenlanddeskundigen heeft de laatste rel tussen China en Japan de hoop op een opleving van de Japanse Oost-Aziatische diplomatie vrijwel uitgewist. De diplomatie stond al op een laag pitje sinds premier Koizumi in 2001 aantrad. Aso wordt gezien als mogelijke opvolger van Koizumi, die naar verwachting in september zal terugtreden. Aso’s opmerkingen over Taiwan mogen zijn imago als beschermer van nationale belangen misschien goed doen, maar als hij Koizumi opvolgt dan zullen ze alleen maar bijdragen aan een grotere kloof tussen Japan en China, zegt professor Yoko Iwama.

Het gebrek aan Japanse diplomatie begint de binnenlandse gemoederen bezig te houden, nu steeds meer analisten zich buigen over de koers van het land en de openlijke pro-Amerikaans standpunten die de regering er op na houdt. Als de Japan niet toegeeft dat het misdaden heeft begaan, dan zullen Oost-Aziatische landen die slachtoffer waren nooit overtuigd raken van de goede bedoelingen van Japan, zei Tsuneo Watanabe (80), in Japan een invloedrijke journalist in politieke kringen, onlangs in een interview. Watanabe bekritiseerde ook de bezoeken van Koizumi aan de Yasukuni-tempel.

Japan staat op kruispunt als het gaat om de banden met Azië. Het land is momenteel het op een na rijkste ter wereld en het zoekt naar een eigen rol op het wereldtoneel. Volgens Koichi Ishiyama, expert internationale investeringen aan de Toiin Universiteit, weerspiegelt in de kritiek van Watanabe een veel breder gedragen ongenoegen onder intellectuelen en zakenmensen in Japan. Zij zijn bang dat het land zichzelf isoleert in Oost-Azië, met name ten opzichte van China, zegt Ishiyama. Goede banden met Azië zijn nodig voor de regionale veiligheid en ze zullen Japan ook helpen om een actievere rol op het wereldtoneel te spelen, zegt hij.

Analisten verwachten dat de economische banden tussen China en Japan niet zoveel schade zullen oplopen, hoewel critici stellen dat die bewering vooral dient om een vals gevoel van veiligheid te creëren. Zij wijzen bijvoorbeeld de mislukte pogingen van Tokio om de kwestie rond de ontvoering van Japanse burgers door Noord-Korea op te lossen. Die affaire kan alleen opgelost worden met hulp van Peking. De poging van Japan om een permanente zetel in de VN-Veiligheidsraad te krijgen is vastgelopen op tegenstand van China, dat ook invloed heeft op de meeste andere Aziatische landen, zegt Masao Fukunnaga, Zuid-Azië-expert aan de Gifu Universiteit.

Japan doet wel zijn best om de banden met India aan te halen. Er is een andere Aziatische grootmacht, India, die er dezelfde waarden als Japan op na houdt als het gaat om vrijheid, democratie en mensenrechten, antwoordde Shinzo Abe, kabinetsecretaris van Koizumi en eveneens kandidaat om de premier op te volgen, onlangs op vragen over de Japans-Chinese relaties. (JS)