"Je kan maar beter jong, arm en ongeletterd zijn om aan een man te geraken”

“Een vrouw die gestudeerd heeft, verdraagt minder van haar man dan een vrouw die niet naar school is geweest.” De discussie in de gangen van de Vrije Universiteit van Kigali verloopt erg levendig. Het hoogste woord hebben enkele vrouwelijke docenten die al jarenlang verstokte vrijgezellen zijn. Mannen durven hen niet ten huwelijk te vragen, zo luidt de verklaring voor hun ongehuwde staat. Ze worden afgeschrikt door het idee van met een vrijgevochten intellectuele te moeten samenleven.

Volgens een socioloog is het helemaal verkorven als een vrouw na haar studies in staat blijkt goed haar eigen brood te verdienen. “De mannen zijn bang om economisch te worden gedomineerd en te worden beroofd van hun traditionele machtspositie in het gezin”, zegt hij. Gezinnen waar de vrouw voor het grootste deel van het inkomen zorgt, zijn vaak het doelwit van roddels en achterklap.

“Mijn man verloor zijn rechterbeen in een verkeersongeluk”, bevestigt een echtgenote, “Vier jaar lang heb ik de zaken beredderd en heeft hij heel goed voor de kinderen gezorgd. Toch waren er mensen die hem zeiden dat hij een pantoffelheld was en hem de raad gaven een scheiding aan te vragen.”

“-igste verjaardag”

Vrouwen die lang studeren hebben nog een bijkomende handicap op de huwelijksmarkt: veel mannen vinden ze te oud. “Je vraagt beter niet naar de leeftijd van een dame, want dat kan heel wat amoureuze opportuniteiten bederven”, bevestigt een schoolinspecteur die regelmatig vaststelt dat meisjes de geboortedatum op hun schoolpapieren wijzigen.

Sommigen zijn gedwongen creatief te zijn om niet te worden gemarginaliseerd “Op verjaardagen hoor je soms zeggen dat een meisje haar ‘-igste verjaardag’ viert. Dan weet je meteen dat ze liever niet haar ware leeftijd wil bekendmaken. En dus weet je niet of ze haar éénentwintigste of eenendertigste verjaardag viert”, zegt Kanyange, journaliste en moeder van drie kinderen. Volgens haar mag een vrouw alleen trots zijn op haar leeftijd als ze kleinkinderen heeft.

Opportunistische mannen

Omdat de mannen met een hoge opleiding de voorkeur geven aan een jongere bruid, zit er voor de vrouwen niet veel anders op dan vrijgezel te blijven of te trouwen met een man die niet zoveel gestudeerd heeft. “Die zijn vaak wat meer onbeholpen en brutaler”, zegt een studente, die van zo’n huwelijk niet veel moet weten.

Heel wat minder gefortuneerde mannen hebben minder problemen om de traditie te breken. Zo is er het voorbeeld van een juriste die het hof wordt gemaakt door een handelaar die niet verder is geraakt dan de eerste cyclus van het middelbaar onderwijs. “De economische moeilijkheden maken heel wat mannen flexibeler in hun keuze. Ze trouwen met een vrouw die heeft gestudeerd om aan de armoede te ontsnappen en hun status te verhogen”, zegt de man die dankzij zijn echtgenote opnieuw is gaan studeren. “Als ik niet was getrouwd, dan leefde ik nu nog altijd op straat.”

Een andere uitweg zijn de protestantse kerken in Kigali, die hun volgelingen aanmoedigen om met elkaar te trouwen. “Sommige vrouwen zijn erg actief in de kerkgemeenschap en knopen er vriendschapsbanden aan met mannen, met een opleiding of zonder opleiding. Soms komen daar huwelijken van”, zegt een aanhanger van de Kerk van de Heropstanding in Kimisagara nabij Kigali. Zelf kent hij een voorbeeld van een lerares tegen de veertig die getrouwd is met een man die enkel naar de lagere school was geweest.

Infosud/Vertaling IPS