Kaapverdië: Vissers zonder zee

Tim Dirven werd in Tarafal, de tweede stad van Kaapverdië, voor zonsopgang door enkele vissers meegenomen naar hun boot in de baai. Zodra de zon het toeliet, speurden ze vanuit de nok van de vissersboot naar een school tonijn, die zich vanuit de volle zee in de baai had gewaagd. Die ochtend lag een zevental boten klaar, terwijl er op zo’n gewone dag hoogstens twee goede vangsten te doen zijn. Dat leidt tot een ongenadige concurrentiestrijd, zoals Dirven mocht ondervinden.
De vissers die hem meegenomen hadden, gooiden hun netten uit over dezelfde school tonijn als een concurrerend team. Dat leidde tot ‘een open oorlog op zee’, om Dirven te citeren. Hij belandde uiteindelijk op het politiebureau, waar zijn beelden werden gebruikt als bewijsmateriaal om uit te maken wie twee seconden eerder dan de andere het net uitgegooid had –en dus recht had op de vangst.
Kaapverdië is een archipel van kleine, droge eilanden die grotendeels draaien op toerisme en migrantendollars. Visserij is in de officiële statistieken amper goed voor twee procent van het bnp. De commerciële visvangst is vooral gericht op kreeft en tonijn –soorten die volgens de website van de Europese Commissie ‘in overvloed aanwezig zijn’. Dat klinkt onwaarschijnlijk optimistisch in het licht van een studie van de Europese Commissie uit 2002. Die stelt dat de best verkoopbare vissoorten voor de kust van Senegal –waar ook Kaapverdië ligt– toen al op uitsterven na dood waren. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN zijn wereldwijd drie vierde van alle visbestanden overbevist of maximaal bevist. Langs de kusten zijn visbestanden vaak teruggevallen op een kwart van wat ze 25 jaar geleden waren.
De Afrikaanse zeeën geraken leeggevist door de grote industriële boten uit de Europese Unie, Rusland, China en andere rijkere landen. Volgens een recent artikel in de International Herald Tribune werken die vissersvloten vaak met grote subsidies –in totaal zou het gaan om zowat 35 miljard dollar per jaar. Daar kunnen de vissers van Tarafal natuurlijk nooit mee concurreren. Bovendien heeft de Kaapverdische regering de exclusieve rechten om te vissen op volle zee verkocht aan buitenlandse bedrijven.
De artisanale vissersboten mogen alleen nog binnen de baai opereren. Dat strookt niet met een VN-verdrag uit 1994 waarin overeengekomen is dat regeringen alleen de visrechten van surplusbestanden mogen verkopen aan buitenlanders. ‘Ik ken geen enkele Afrikaanse regering die neen kan zeggen tegen het geld van de buitenlandse vissers’, aldus de Franse wetenschapper Pierre Chavance in de International Herald Tribune.
Vissers hebben altijd tot de verbeelding gesproken. Hun relatie tot de zee is tegelijk doordrongen van vruchtbaarheid en dood, van oogsten en verliezen. Het traditionele gevecht van de mens met de onvoorspelbare krachten van de natuur is vandaag vervangen door een worsteling met de wetten en machten van de geglobaliseerde economie. En die blijken veel moeilijker te overwinnen dan de goede oude stormwinden.