Kan handel ons klimaat redden?

Vorige week werd op de klimaatconferentie in Bali door de werkgroepen onderhandeld over een verbetering van de technologie-overdracht tussen Noord en Zuid. Dit is noodzakelijk om de ontwikkelingslanden te helpen bij het terugdringen van de CO2-uitstoot. De landen beschikken niet over de nodige technologie om een doortastend klimaatbeleid te voeren en zijn zelf vragende partij voor zulke transfers.
In dit kader lanceerden de VS en de EU het idee om de handelsrestricties op een lijst van 43 goederen en diensten af te schaffen. De Amerikaanse ambtenaar Susan Schwab legt de bedoeling van het voorstel uit: “Gemiddeld passen de ontwikkelingslanden een taxatie van 9 procent toe op de 43 aangehaalde producten en diensten.” Het afbouwen van belastingen zou het technologieaanbod in deze landen moeten verhogen. Op de lijst van de 43 producten en diensten vallen zonnepanelen, afvalbeheer, windturbines, energie-efficiënte maatregelen, clean coal technologie,…
Volgens de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling zou de wereldmarkt voor milieugoederen en diensten goed zijn voor ongeveer 550 miljard per jaar (waarvan 65% in diensten en 35% in goederen). Europa neemt dertig procent van deze markt voor haar rekening.
VS speelt stuurman aan wal
De maatregel zou gunstig zijn voor de VS en de EU, die beiden een belangrijke producent zijn van groene producten. Maar de ontwikkelingslanden zelf staan niet te trappelen om hun markten zomaar open te stellen. De Pakistaanse vertegenwoordiger Ali Baz ziet weinig voordelen in een verhoogde afzet vanuit het Westen: “De maatregel speelt in ons nadeel omdat we niet de capaciteit hebben om op een milieuvriendelijke manier te produceren”. De Indiase handelsminister Kamal Nath wil beletten dat milieubekommernissen in het internationaal handelsregime binnensluipen. Milieuactiegroepen vinden dat de VS, als enige geïndustrialiseerde land dat Kyoto niet erkent, niet het recht heeft om andere landen te zeggen hoe ze met het klimaat moeten omspringen.
Alles behalve landbouw
Ook Brazilië mokt over het voorstel, omdat biodiesel niet is opgenomen in de lijst van de 43 producten. “De lijst is onvolledig en zal de opwarming niet helpen voorkomen. (…) Het enige project waarvan de positieve effecten op het klimaat zijn bewezen - de bio-ethanol- is er niet in opgenomen,” klaagt de Braziliaanse minister van buitenlandse zaken Celso Amorim. Brazilië is ’s werelds grootste producent van biodiesel en zou dankzij de verhoogde wereldwijde vraag naar biobrandstof ruim één miljoen boeren aan het werk kunnen zetten.
Amerikaanse en Europese vertegenwoordigers in de WTO voeren aan dat de verminderde taxatie op milieuproducten enkel mag gelden op industriële goederen en niet op landbouwproducten. De VS en de EU heffen zelf een importtaks van respectievelijk 54 en 63 procent op de Braziliaanse biodiesel.
De EU en de VS slaan de bal mis
Het voorstel heeft een negatieve impact op ontwikkelingslanden die zelf emissiereducerende technologie aan het ontwikkelen of produceren zijn. Veel bedrijven zullen na het wegvallen van de handelsbeperkingen niet in staat zijn te concurreren met de Westerse import en zullen de deuren moeten sluiten. Dit zou op zijn beurt de technologische capaciteit van de landen sterk terugdringen, wat in tegenspraak is met de bedoelingen uitgezet in het Kaderverdrag voor klimaatverandering: het verhogen van de capaciteit van de ontwikkelingslanden om aan klimaatbeheer te doen.
Een betere coördinatie van het mondiaal klimaatbeleid met het WTO-regime kan wel op een andere manier zijn vruchten afwerpen. Momenteel geldt binnen de WTO een strenge minimumstandaard voor auteursrechten. Wie een gepatenteerde uitvinding wil gebruiken moet volgens de TRIPS-overeenkomst ofwel 20 jaar wachten, ofwel de vrij hoge auteursrechten betalen. Ontwikkelingslanden beschikken momenteel niet over de financiële slagkracht om de rechten af te dragen, wat hen in een moeilijke positie stelt om nieuwe, emissiereducerende technologie te gebruiken. Het gevolg is dat zij op verouderde, vervuilende technologie moeten afgaan.
Aanhangers van een efficiënt mondiaal klimaatbeleid menen dat de markt voor emissiereducerende technologie dermate groot is dat auteurs geen 20 jaar nodig hebben om de kosten van hun uitvinding te recupereren. Een mogelijke oplossing om de technologieoverdracht tussen het Noorden en het Zuiden te stimuleren zou bestaan uit het verminderen van die auteursrechten naarmate de wereldvraag stijgt. Dit zou ook op verzoek van de bedrijven komen. Ook in het industriecentrum van San Francisco, California, is er onvrede over de noodzaak van een monopoliepatent op technologie voor schone energie.