Kan magie Afrikaans team aan WK-zege helpen? (*)

Magie is big business in het Afrikaanse voetbal. Voor belangrijke wedstrijden wordt vaak een toverdokter of spiritueel adviseur ingehuurd die via zwarte magie de hulp van de voorouders inroept of de goden gunstig stemt, en daar ook stevig voor betaald moet worden. Vaak worden voorwerpen begraven onder de grasmat waar de match gespeeld wordt. Als een tegenspeler dan over het begraven ‘magische’ voorwerp stapt, zou hij zijn evenwicht, kracht of controle over de bal moeten verliezen.
Toverdokters maken ook gebruik van dierenbloed, sappen en bladeren of scanderen magische zinnen tijdens een wedstrijd. Wint de tegenstander toch, dan wil dat zeggen dat die een beroep heeft gedaan op sterkere krachten dan het verliezende team.

Kokosnoot

Cultureel antropoloog Arnold Pannenborg deed in 2008 onderzoek naar Afrikaans voetbal en bijgeloof. Volgens hem is de sterkste vorm van magie bij voetbal de hulp inroepen van Mami Wata, Afrikaanse zeemeerminnen die het doel beschermen en zorgen dat alle doeltrappen van de goal afwijken. “Om dit tegen te gaan gooi je best een kokosnoot op het veld”, aldus Pannenborg. “Want dat is het lievelingseten van de Mami Wata.”
De Afrikaanse Voetbalfederatie (CAF) vindt dat de zwarte magie voetbal in een slecht daglicht stelt en probeert ertegen op te treden. Verschillende ploegen zijn al gestraft omdat ze gebruik maken van magie of een betovering proberen te vermijden. Zo krijgen Kameroense clubs regelmatig boetes omdat ze over de omheining klimmen om begraven magische voorwerpen aan de reguliere ingang te ontwijken. Tijdens de Afrika Cup in 2002 werd de Kameroense keeperstrainer gearresteerd nadat hij volgens de politie een preparaat of amulet op het veld had gegooid. 
Met het WK in zicht buigt ook de wereldvoetbalbond FIFA zich over toverdokters en magie in Zuid-Afrika. Veel over de traditionele Afrikaanse medicijnen en middeltjes die toverdokters gebruiken is er immers niet bekend. De Afrikaanse traditionele geneeskunde gebruikt veel ongekende planten en gewassen, en de bond vreest dat er in het assortiment van de toverdokters ook stimulerende middeltjes zitten die in Europa en Amerika onder de dopingwetgeving vallen.
Volgens Mutoko Muteba, voorzitter van de organisatie die de Ebbenhouten Schoen organiseert, is de magie vooral entertainment geworden in het Afrikaanse voetbal. “Vijftien jaar geleden geloofden de spelers hier in, maar nu is het eerder een vorm van entertainment”, zegt hij. Magie mag niet verboden worden in het voetbal, “want het maakt deel uit van de Afrikaanse traditie.” Muteba gelooft niet dat de toverdokters verboden producten in hun middeltjes zouden verwerken.

Bijgeloof in Europees voetbal

Overigens zijn het niet enkel Afrikaanse teams die naar magie grijpen om de kansen naar hun hand te zetten, zegt Muteba. Ook Europese spelers maken sinds jaar en dag gebruik van rituelen en bijgeloof die hen geluk bij een wedstrijd moeten bezorgen.
Toen eersteklasser Racing Genk er vorig jaar maar niet in slaagde een thuiswedstrijd te winnen, kwam de Genkse priester Don Angelo de duivel verdrijven die in het stadion huisde. Raymond Domenech, bondscoach van het Franse elftal, liet zich dan weer leiden door astrologie. Hij maakte zijn selectie voor het WK in 2006 op basis van het sterrenbeeld van de spelers. Hij wilde geen schorpioenen in zijn elftal, omdat die de eigenschap zouden hebben elkaar te elimineren.
De bekende zoöloog Desmond Morris schreef midden jaren negentig al een boek over bijgeloof in het Europese voetbal. Hij somt verschillende rituelen op, zoals het kussen van de doelpalen, de toppen van de schoenen insmeren met whisky, in de spelerstunnel drie keer de bal tegen de muur stuiten en niet als laatste het veld betreden. Hoe bizar sommige rituelen ook lijken, ze sterken het zelfvertrouwen van de speler waardoor hij beter presteert, zegt Morris, en daarom zal bijgeloof nooit uit de sport verdwijnen.
(*) Dit is een bijdrage in een reeks van berichten naar aanleiding van het WK voetbal in Zuid-Afrika. De reeks loopt tot 4 juni, een week voor het begin van het toernooi.