Kan Rouhani de Iraanse economie redden?

Voor voormalig president Ahmadinejad aan de macht kwam, was de Iraanse economie al voor een groot deel afhankelijk van inkomsten uit de export van petroleum. Door die afhankelijkheid bepaalden de wisselende beschikbaarheid en vraag naar grondstoffen een groot deel van de jaarlijkse nationale inkomsten. Hervormingen die president Ahmadinejad tussen 2005 en 2013 invoerde om de sputterende economie nieuw leven in te blazen en inkomensongelijkheid te temperen, slaagden er niet in nieuwe banen te creëren. In plaats daarvan zorgde Ahmadinejad’s economische beleid voor een stijging van brandstof-, water- en voedselprijzen, een stijgende inflatie en bijkomende werkloosheid. Dat banenverlies kwam er volgens nieuwszender Al Jazeera omdat steeds meer bedrijven door stijgende kosten werknemers moesten ontslaan.

De laatste jaren wakkerden internationale embargo’s op Iraanse wapens, geëxporteerde olie en financiële transacties de economische crisis in het land verder aan. Van die sancties heeft het olie-embargo vanuit de Europese Unie de grootste rechtstreekse impact. In 2010 haalde de Iraanse economie volgens een studie van de universiteit van Dresden 90 procent van haar buitenlandse inkomsten uit de export van gas en olie. Onder invloed van de sancties vielen die inkomsten dramatisch terug en duikelde de waarde van de rial, de Iraanse munt, naar beneden. Door een verbod op financiële transacties van en naar het land, dat de internationale handel aan banden legde, daalde de waarde van de rial nog verder.

Jonge bevolking wil verbeteringen zien

Een jonge bevolking die meer werk, minder ongelijkheid en toegang tot betaalbare huisvesting wil, zorgde ervoor dat de voorbije verkiezingen voor een groot deel ook rond de binnenlandse economie draaiden. In een mededeling van het Iraanse semiofficiële persagentschap Fars stelde president Rouhani dat de heropleving van de Iraanse economie de eerste prioriteit van de nieuwe regering zou worden. Om die te bereiken wil Rouhani de strijd tegen de hoge inflatie opvoeren en inzetten op publieke besparingen, die de markt volgens de president zullen stabiliseren.

Als de internationale economische sancties rond het Iraanse kernprogramma niet verzwakken, is de kans echter zeer klein dat de Iraanse economie er snel weer bovenop zal komen. Bovendien troffen de sancties tot nu toe eerder de bevolking dan de regering, en bleef het verloop van het Iraanse kernprogramma onveranderd – volgens analisten door onduidelijkheid over een eventuele afbouw van de sancties als Iran haar nuclaire programma zou aanpassen.

Economie in wurggreep van sancties

Een mogelijke piste voor het Iraanse gezag bestaat erin om meer klaarheid te scheppen over haar gecontesteerde kernprogramma. Of Rouhani’s verleden als succesvol nucleair onderhandelaar en zijn imago van compromisfiguur een einde aan de sancties waarschijnlijk maakt, valt echter te betwijfelen. Hoewel de verkiezing van Rouhani als president de positie van Khamenei volgens de BBC licht verzwakt, en de ayatollah Rouhani’s populariteit nodig heeft om kritiek te vermijden, blijft de macht van de Opperste Leider voorlopig groot genoeg om de Iraanse diplomatieke koers te bepalen. Zolang Khamenei het westerse discours als een bedreiging ervaart, zal Iran zijn nucleaire programma niet opzij zetten. Omgekeerd blijft het voor president Rouhani zonder duidelijke communicatie vanuit het Westen over een mogelijk einde aan de sancties hoe dan ook moeilijk om de binnenlandse economie te verbeteren.

Tegelijkertijd waarschuwden westerse diplomaten volgens de Financial Times meteen na Rouhani’s verkiezing voor al te positieve verwachtingen. Een nieuwe reeks sancties vanuit de Verenigde Staten illustreert die wantrouwige houding tegenover de Iraanse staat. Die sancties, die de auto-industrie en – voor het eerst – de Iraanse munt onder druk moeten zetten, werden enkele weken voor de Iraanse verkiezingen aangekondigd. Als westerse onderhandelaars de kansen van de nieuwe president op voorhand verloren achten, lijkt een verdere ineenstorting van de Iraanse economie onvermijdelijk.