Kandidatuur Rios-Montt rijt oude wonden open

De beslissing van het hooggerechtshof heeft olie op het vuur gegooid. Drie
maanden voor de verkiezingen dragen armoede, corruptie en straatgeweld bij
tot een klimaat van algemene onzekerheid. De overheid heeft elk vertrouwen
bij de bevolking verspeeld. De Guatemalteekse grondwet sluit voormalige
coupplegers uit van het presidentschap. Volgens de verdedigers van Rios
Montt geldt het grondswetsartikel uit 1985 niet retroactief op de
bewindsjaren van hun cliënt in 1982 en 1983.

Het regime van de gewezen dictator en evangelische dominee is een van de
bloedigste episodes uit Guatemala’s 36-jarige burgeroorlog, die aan 200.000
mensen het leven kostte. Onder zijn bewind richtten Civiele
Zelfverdedigingspatrouilles (PAC’s) een bloedbad aan onder arme boeren in
Indianen, zogezegd om een opstand de kop in te drukken. Duizenden mensen
kwamen toen om en honderden dorpen werden met de grond gelijk gemaakt.
Mensenrechtenorganisaties en families van slachtoffers beschuldigen Ríos
Montt, momenteel parlementsvoorzitter voor het Guatemalteeks Republikeins
Front (FRG), van genocide.

De omstreden kandidaat kan rekenen op de steun van het leger en de politie.
Vorige week schopten aanhangers van Ríos Montt herrie op straat en overleed
een journalist aan een hartaanval toen hij voor een meute op de vlucht
sloeg. De mobilisatie van aanhangers uit afgelegen gebieden op het
platteland bewijst volgens mensenrechtenactivist Sandino Asturias dat het
FRG niet terugschrikt voor geweld en clandestiene middelen om haar doel te
bereiken.

De huidige FRG-president, Alfonso Portillo, heeft alvast de omstreden
militaire veiligheidsdienst EMP versterkt, hoewel die volgens de het
vredesakkoord van 1996 diende te worden ontmanteld. Onrustwekkend is verder
de vrijlating van drie hoge militairen die ervan werden beschuldigd
betrokken te zijn geweest bij de moord op de antropologie Myrna Mack. Het
klimaat van straffeloosheid blijkt uit de voortdurende reeks intimidaties
en politieke moorden .Volgens Amnesty International ontvingen tussen
januari 2002 en februari 2003 103 rechters en magistraten doodsbedreigingen.

In de peilingen ligt Ríos Montt op de derde plaats, achter de kandidaten
van een andere rechtse en een centrum-rechtse partij. FRG-lid en
vice-parlementsvoorzitter Carlos Humberto Hernández vindt de kandidatuur
van zijn partijgenoot een bewijs voor het democratisch functioneren van
Guatemala’s instellingen. De rechters van het hooggerechtshof hebben zich
niet laten leiden door politieke sympathieën, maar door grondwettelijke
principes, zo vindt Hernández, De tegenstanders van Rios Montt hebben
tijd genoeg gehad om hem te beschuldigen, maar konden voor de rechter geen
enkele klacht hardmaken.

Mensenrechtenactivist Mario Polanco vindt de kandidatuur een stap terug
voor Guatemala. Wie zich schuldig heeft gemaakt aan volkerenmoord mag
geen president worden. Dat is een belediging voor de families van de
slachtoffers, aldus Polanco. Ook het VS-ministerie voor Buitenlandse Zaken
heeft al laten verstaan dat het de kandidatuur van Rios Montt niet ziet zitten.