'Kerken hinderen aidsbestrijding in Oeganda'

Oeganda slaagde erin de jaarlijkse groei van het aantal nieuwe besmettingen te laten dalen van 30 procent in het midden van de jaren tachtig, tot ongeveer 6,1 procent in 2004, blijkt uit cijfers van het ministerie van Gezondheid. De laatste cijfers laten echter zien dat het aantal infecties weer licht is gestegen, naar 6,4 procent.
Aidsactivist Rubaramira Ruranga, een gepensioneerde legerofficier, leeft al 24 jaar met hiv. Hij zegt dat de Oegandese regering buigt onder druk van religieuze organisaties uit de Verenigde Staten die een moralistische benadering voorstaan, gebaseerd op onthouding en trouw, ten koste van de promotie van veilige seks.
“Condoomgebruik, wat erg belangrijk is, wordt volledig buiten beschouwing gelaten. Hulpgeld gaat naar kerken en die besteden het aan het bevorderen van wat ik noem ‘moralistisch gedrag’. Het verbaast mij dan ook niet dat het aantal besmettingen in dit land weer toeneemt.”
Kerkelijke invloed
Tussen 2004 en 2006 steeg het deel van het hulpgeld voor aidspreventie dat besteed werd aan het bevorderen van onthouding en trouw, van 50 naar 60 procent. Volgens Ruranga hield die beleidsverandering direct verband met de aidsbestrijdingsplannen van de Amerikaanse regering. Die plannen vereisen dat een derde van het geld voor aidspreventie uitgegeven moet worden aan het bevorderen van onthouding.
De invloed van kerken nam de afgelopen jaren in Oeganda ook toe. Christenen hebben in Oeganda sterke politieke invloed. De vrouw van de president, Janet Musuveni, is een wedergeboren christen en een van hun dochters is pastor in een kerk die gebedsgenezing promoot.
In 2007 lanceerden gezondheidsautoriteiten een onderzoek naar gebedsgenezingbijeenkomsten van populaire pastors en de toegenomen besmettingsgraad, maar uit dat onderzoek kwam niets concreets. Alex Mitala, hoofd van de Oegandese Nationale Raad voor Wedergeboren Kerken (Uganda National Council for Born-Again Churches), beweerde vorig jaar dat er mensen genazen door gebed, maar dat hij tegelijkertijd gelovigen aanmoedigt om hulp te zoeken in de reguliere gezondheidszorg. “Ik ben al 33 jaar voorganger. Jezus zegt: verspreid mijn Woord in de hele wereld en genees de zieken in mijn naam. Wij bidden voor zieken. Sommige mensen genezen, andere niet. Als ze niet genezen, verwijzen wij ze door naar het ziekenhuis.”
Nieuwe strategie
James Kigozi, woordvoerder van de Aidscommissie van Oeganda, een orgaan van de Oegandese regering, erkent dat geloofsgroeperingen politieke invloed zoeken, maar houdt vol dat Oeganda aandacht besteedt aan alledrie de onderdelen van de ABC-strategie: Onthouding, Trouw en Condoomgebruik (Abstinence, Be Faithful, Condoms).
Hij zegt dat die drie strategieën allemaal evenveel aandacht krijgen, omdat de aidspreventie in Oeganda gefinancierd wordt uit verschillende bronnen met verschillende prioriteiten. “De Aidscommissie staat nog steeds achter de ABC-strategie. Sterker nog, wij zijn in gesprek over ABC-plus, omdat zich nieuwe initiatieven aandienen, zoals mannenbesnijdenis, antiretrovirale therapie, meer testmogelijkheden en het versterken van de positie van vrouwen.”
Ruranga meent dat de internationale gemeenschap opzettelijk een oogje dichtknijpt als het gaat om het steeds sterker haperende Oegandese beleid. Dit om Oeganda te kunnen blijven presenteren als succesverhaal en de miljoenen dollars die het land nog steeds krijgt voor de aidsbestrijdingsprogramma’s, te rechtvaardigen.
“Er zijn nog steeds grote problemen. Mensen sterven, ook als er medicijnen beschikbaar zijn. De voorlichting over de medicijnen is onvoldoende. Kerkelijke leiders beweren dat ze hiv kunnen genezen, anderen zijn erg veroordelend. Er zijn nieuwe sekten ontstaan die mensen verbieden condooms te gebruiken. Er klinken allerlei tegenstrijdige adviezen.”
Kigozi zegt dat de aids-bestrijding in Oeganda, die gebaseerd was op openlijke erkenning van de pandemie en de inzet van beroemdheden met hiv, iets van zijn kracht verloren heeft doordat een zekere berusting is ontstaan bij de bevolking. Oeganda heeft een nieuwe strategie ontwikkeld waarin de plaatselijke bevolking een grotere rol krijgt, zegt hij. “We kunnen niet langer plannen maken op nationaal niveau, zonder de plaatselijke bevolking erbij te betrekken.”
Van de 1,2 miljoen Oegandezen die momenteel besmet zijn met hiv, zouden er 350.000 antiretrovirale medicijnen moeten krijgen, zegt arts Steven Watiti van het hiv-behandelingscentrum Mildmay International in Kampala. “Uit cijfers van het ministerie van Gezondheid blijkt dat maar 150.000 mensen die medicijnen krijgen.”