Khadaffi's Groene Boekje is verleden tijd

Het portret van Muammar Khadaffi mag dan verdwenen zijn uit het straatbeeld in Tripoli, maar er is een ander relikwie van het oude regime dat de Libiërs waarschijnlijk nog jaren zal achtervolgen.

Deels politieke declamatie, deels een “handboek” voor dictators, werd Khadaffi’s controversiële en soms komische Al-Kitab al-Akhdar, ofwel het Groene Boekje, op scholen onderwezen en in speeches aangehaald sinds het eerste hoofdstuk werd gepubliceerd in 1975.
Vanaf de leeftijd van acht jaar, kregen kinderen twee uur per week les over Khadaffi’s ideeën. Die varieerden van zijn ideeën over borstvoeding tot zijn visie op man en vrouw, allebei “menselijke wezens”, volgens Khadaffi.

Veel exemplaren van het boekje werden verbrand tijdens de zes maanden durende burgeroorlog dit jaar, maar sommige boekhandels in Tripoli hebben het boekje nog in voorraad. Het wordt echter niet meer te koop aangeboden.

Bestseller

“Hoeveel exemplaren wilt u? Neem ze allemaal maar mee”, zegt Abdul Basd, eigenaar van boekwinkel Al Mukhtar in Tripoli, op de vraag of hij nog exemplaren heeft.
Uit een kastje onder de toonbank haalt hij een stapel groene boekjes tevoorschijn, en legt ze op de vloer. Met een lach zet hij zijn voet op een van de boekjes, om zijn gebrek aan respect voor de inhoud te tonen.

“Ik hoef er zeker geen geld voor. Wat zouden de mensen wel niet denken als ik ze nog zou verkopen. Ik kan ze beter verbranden”, zegt de boekhandelaar.
Het Groene Boekje was ooit een bestseller in Libië. Maar die populariteit had vermoedelijk meer te maken met de angst om betrapt te worden op het niet bezitten van een exemplaar, dan met bewondering voor Khadaffi’s literaire talent.

Nu de strijders van de Nationale Overgangsraad de laatste bolwerken van Khadaffi hebben omsingeld, durven de Libiërs in Tripoli eindelijk hun mening te geven over de tweehonderd bladzijden van het Groene Boekje, dat als ondertitel “De oplossing voor de problemen van de democratie; de sociale basis voor de Derde Universele Theorie” heeft.

Democratie

Het Groene Boekje was een ramp voor Libië”, zegt Abdul Majid, docent Engels in de hoofdstad. “Het heeft het land geleid naar zijn huidige rampzalige toestand. Ziekenhuizen, scholen en infrastructuur zijn in slechte conditie. En dat voor een land dat rijk is aan olie. Alles wat Khadaffi in het boekje schreef, was een grote leugen.”
Het Groene Boekje, dat in veel talen vertaald en verspreid is, leest meer als een verzameling gedachten dan als een coherent manifest.

Terwijl hij het kapitalisme en een vrije pers verwerpt, beweert Khadaffi dat liberale democratie in feite een leugen is, omdat echte democratie alleen bereikt kan worden door zijn ideeën letterlijk na te leven. Volkscomités, die direct door het volk gekozen worden, moeten een democratisch netwerk vormen, zegt Khadaffi in het boekje.
In de praktijk was het echter Khadaffi zelf die de controle hield. Hij benoemde het kabinet en de ministers op de verschillende departementen.

“Khadaffi zag dat als de enige echte vorm van democratie. Zonder het Groene Boekje kon er geen democratie bestaan. Dus zijn alle regimes in de wereld die zich democratisch noemen, een leugen, volgens Khadaffi. Dat is absurd”, zegt Majid.

“Het Groene Boekje is alleen theorie. Het werkte niet in Libië en zelfs Khadaffi gaf dat uiteindelijk toe. Hij zei dat het in een ander land misschien gewerkt zou hebben en daarbij verwees hij specifiek naar Zwitserland. Maar het zou nergens gewerkt hebben, het is gewoon niet toepasbaar.”

Menselijke wezens

Privé maakten Libiërs het Groene Boekje al jaren belachelijk, maar nu Khadaffi weg is, kunnen ze dat publiekelijk doen.
Een citaat uit het boekje zegt “Het is een onbetwistbaar feit dat zowel man als vrouw menselijke wezens zijn.”

“Dat heeft hij opgeschreven alsof het iets nieuws is. Het is gewoon lachwekkend”, zegt Massaoud el Kanuni, een advocaat en universitair docent. “Niemand begrijpt wat hij daar nu eigenlijk mee wil zeggen. Hoger opgeleide Libiërs maakten het boekje belachelijk, maar dat kon nooit in het openbaar. Er mocht niet over gediscussieerd worden. Het boekje was voor Khadaffi als de koran.”

Nu steeds meer Libiërs hun angst voor Khadaffi van zich af lijken te schudden, willen velen liever niet meer herinnerd worden aan de uren waarin ze op school het Groene Boekje moesten bestuderen. “Wat een tijdverspilling! Wat heerlijk dat ik dat nu kan zeggen. Niemand zal mij er iets om aandoen of me gevangen zetten”, zegt el Kanuni.
“Deze man heeft ons 42 jaar onderdrukt. We hebben 10 universiteiten in dit land en meer dan 120 gevangenissen. Wat zegt dat over zijn intentie het volk op te leiden?”