Klimaatverandering kan tot oorlog leiden

Dat ecologische veranderingen verregaande gevolgen kunnen hebben, weten we al langer. Maar dan gaat het meestal over vervuiling of natuurrampen. We zien makkelijk over het hoofd hoe we als mensen met elkaar omgaan in die situaties.

Geweld is een optie

Harald Welzer schrijft in zijn boek “De Klimaatoorlogen” over het verband tussen geweld en ecologische verandering.
‘De weinige studies die klimaatverandering en geweld linkten, bewezen geen correlatie’, zegt Welzer. ‘Dat vond ik als socioloog onlogisch. Elke verandering in het leefmilieu heeft impact op het dagelijkse leven. Geweld is altijd een optie als dingen te snel kenteren en de sociale orde verandert.’

De case van het Paaseiland

Welzer zegt dat een toekomstprognose moeilijk is, maar dat we kunnen leren uit het verleden. ‘Laten we kijken naar wat er op het Paaseiland gebeurde, er leefde een hoog ontwikkelde cultuur met een populatie van ongeveer 30.000 mensen. Het was een gedifferentieerde, welvarende groep van 12 stammen. Toen in de 18de eeuw zeelieden op het eiland aanmeerden, vonden ze een dor landschap met een uitgedunde bevolking.’
Wat was er gebeurd? ‘De eilandbewoners kapten tijdens de bouw van hun reuze standbeelden teveel bomen en ze raakten voorbij het kantelpunt. De gevolgen waren onomkeerbaar. Het eiland erodeerde en werd onvruchtbaar. Op het einde waren er nog maar 2 clans die met elkaar in een staat van totale oorlog leefden.’

Rampscenario vermijden

De Brit Jamie Shea is het eens met de analyse van Welzer. Maar hoe pak je zo een probleem aan? ‘Preventie is natuurlijk altijd beter dan gevolgen oplappen,’ zegt Shea.
‘We moeten niet wachten op Kopenhagen. Als groepen van landen, zoals de EU, hun emissies kunnen verminderen, moeten ze dat doen. We moeten zeker vermijden dat we in het ‘nachtmerriescenario’ terecht komen: een situatie waarin de opwarming versnelt en methaanreserves in de atmosfeer terecht komen. Dat zou leiden tot droogtes, overstromingen en extreme weercondities.’

Andere maatschappij

Volgens Shea zijn er drie dingen nodig om de toekomst leefbaar te houden. ‘Ten eerste moeten we op lange termijn stoppen met olie, gas en kolen te gebruiken. Dat zal initieel leiden tot een terugkeer naar kernenergie. Het tweede punt is dat we moeten zorgen dat die kernenergie niet voor oorlogsdoeleinden wordt gebruikt. Ten derde zullen we nieuwe vormen van diplomatie moeten ontwikkelen.’
Volgens Shea moeten we advocaten inschakelen, geen militairen. ‘Als het zeeniveau  stijgt moeten we onderhandelen over zaken als waterverdeling of veranderende landsgrenzen.’
Volgens Welzer moeten we als maatschappij ook veranderen. ‘Als er binnen 200 jaar nog sociologen zijn, zullen ze zeggen dat de manier waarop we nu leven een paar honderd jaar kon standhouden, maar dat die op lange termijn onhoudbaar was.’
Naar aanleiding van de MO*lezing met Harald Welzer en Jamie Shea kan je de MO*paper ‘Leidt klimaatverandering tot oorlogen?’ gratis downloaden.