Klimaatverandering werkt noodweer in de hand

België foetert zich suf over de rotzomer. Volgens het KMI is het neerslagrecord van de maand juli nu al overschreden, terwijl vorige maand al de top tien van natste Belgische juni’s haalde. De halve aarde verzuipt in het noodweer: overstromingen in Rusland en Japan, tornado’s in Polen en veertig dagen onophoudelijk regenen in Groot-Brittannië, waar zelfs de Olympische fakkel het volgende week bij de openingsceremonie in Londen nog lastig krijgt om te blijven branden.

Stijgende voedselprijzen

Als waren het twee klinisch van elkaar gescheiden werelden, aan de overkant van de Atlantische oceaan heerst de heetste en droogste zomer sinds 1956. Volgens het nationaal meteorologisch instituut (NAOO) treft de droogte intussen 55 procent van de Amerikaanse landoppervlakte. Meer dan 1000 districten, vooral in de Midwest, zijn door het Amerikaanse landbouwministerie (USDA) aangeduid als rampgebied. Het ministerie stelde maandag al zijn oogstprognoses bij: niet 40 maar slechts 31 procent van de geplante korrelmaïs zal de beoogde opbrengst halen en in een week tijd wordt ook de oogstprognose van soja van 40 naar 34 procent teruggedrongen.

Droogte heeft onvermijdelijk gevolgen voor de voedselprijzen, ook hier bij ons. Maïs, het ergst getroffen gewas, zit in zowat alle voedingsmiddelen, van ontbijtgranen tot veevoeder. In een maand tijd steeg de prijs van termijncontracten voor levering van korrelmaïs in december met 54 procent, meldt Reuters. Justin Gardner, professor Landbouw aan de Universiteit van Tennessee in Christian Science Monitor: ‘Het is afwachten tot de voedselprijzen de pan uitswingen. De vleesindustrie zal het eerst getroffen worden. Maar de vraag is alleen wanneer. Om dat te berekenen moet je uitzoeken hoe lang het duurt vooraleer maïs verwerkt wordt tot veevoeder en het vlees daarvan in de rekken komt.’

Ook India klaagt over een extreem droge zomer. Het moessonseizoen, de motor van de Indiase landbouw, presteerde dit jaar ondermaats en produceerde slechts 23 procent van de verwachtte regenval. In 2009 leidde extreme droogte al tot voedselonzekerheid. De graanexport viel toen met 1,6 miljoen ton terug. ‘Zover zijn we nu nog niet’, zei minister van Landbouw Sharad Pawar eergisteren in The Hindu. ‘Al zijn de gevolgen voor de graanteelt nu al zorgwekkend, we wachten nog tot midden augustus om een noodsituatie af te kondigen. Als het zover komt zijn we voorbereid. We hebben een voorraad van zaden aangelegd.’

Nieuw wind klimaatdebat

‘Als je uit het raam kijkt, zie je klimaatverandering in actie’, zegt Kevin Trenberth, onderzoeker van het National Centre for Climate Change, in een recente Youtube boodschap die zich intussen als een virus over het net verspreidt. ‘Welkom in de rest van ons leven’, besluit Washington Post columnist Eugene Robinson in diezelfde boodschap. Extreme weersomstandigheden zijn een voorspelbaar moment om het klimaatdebat van stal te halen, maar de focus ligt dit keer anders. Weerdeskundigen van de Amerikaanse en Britse tegenhanger van ons KMI, het NOAA en Met Office, brachten deze week een rapport uit dat voor het eerst een verband legt tussen klimaatverandering en specifieke extreme weersomstandigheden vorig jaar, zoals de hittegolf in Texas en extreme droogte in Oost-Afrika. ‘De opwarming van de aarde vergroot de kans op extreme weerfenomenen’, aldus Peter Stott, co-auteur van het rapport en directeur van Mett Office in Financial Times.

De bekrompen visie van beleidsmakers en de industriële lobby, met hun gedoodverfde kruistocht tegen klimaatwetenschappers, is al even gevaarlijk als klimaatverandering zelf. Vroeg of laat moeten wereldleiders maatregelen nemen.

‘Een warmere atmosfeer bevat veel meer energie om hittegolven, droogte, extreme neerslag en windstormen op te wekken. Maar het is moeilijk te voorspellen waar en op welke manier die extreme weerfenomen zich zullen manifesteren’, legt Martin Beniston, Directeur van het Instituut voor Milieuwetenschappen (ISE) in Genève, uit. ‘De droogte in de VS en India en de overstromingen in Europa en Rusland gaan hand in hand, het zijn beide gevolgen van complexe processen in de atmosfeer. Stijgende temperaturen boven het oceaanoppervlak kunnen tegelijkertijd droogte en overstromingen veroorzaken in verschillende geografische zones. Er zijn daarnaast nog honderden factoren die op elkaar inwerken, maar klimaatverandering is wel één van de meest doorslaggevende.’

In Financial Times verklaart Amerikaans onderzoekster Jennifer Francis de link tussen global warming en extreme weerfenomenen als volgt: ‘De opwarming van de aarde verstoort de beweging van luchtstromen die luchtdrukgebieden duizenden kilometers boven ons hoofd verplaatsen. Doordat de temperatuur in de poolgebieden stijgt, blijven de luchtzakken ter plaatse hangen waardoor sommige gebieden blijven steken in extreme hitte of neerslag.’

Negationisme

Met uitzondering van enkele nichefiguren, deden wetenschappers in het verleden vaak erg terughoudend over de connectie tussen weerfenomenen en de opwarming van de aarde. ‘Het feit dat een respectabele groep wetenschappers dat eindelijk erkent, is een stap in de goede richting, maar we zijn er nog niet’, zegt Beniston. ‘Op enkele uitzonderingen na zijn mainstream media, zeker in de VS, schoothondjes van conservatieve politici en de industriële lobby die maatregelen om klimaatverandering tegen te gaan, tegenwerken omdat ze bang zijn dat ze hun winst en politiek prestige zullen bederven,’ aldus Beniston.

In zijn onderzoek naar de berichtgeving over de recente bosbranden in Amerika ontdekte onderzoekbureau Media Matters dat slechts 3 procent van de Amerikaanse nieuwsberichten (televisie en print) melding maakte van klimaatverandering als mogelijke oorzaak.

Als hitte, droogte en overvloedige regenbuien het gevolg zijn van menselijk handelen, zullen extreme weerfenomenen en hun desastreuze impact op ecosystemen en economieën dan blijven toenemen als er niets verandert? ‘De bekrompen visie van beleidsmakers en bedrijven en hun gedoodverfde kruistocht tegen klimaatwetenschappers is al even gevaarlijk als de klimaatverandering zelf. Vroeg of laat moeten wereldleiders maatregelen nemen,’ besluit Beniston.