Kloof tussen seksen raakt maar niet gedicht

In 1997 ondertekenden de landen van de Zuid-Afrikaanse Ontwikkelingsgemeenschap SADC in Malawi de Verklaring over Gender, Gelijkheid en Ontwikkeling. Die verklaring verbindt de veertien lidstaten ertoe alle wetten die nog altijd discriminerend zijn voor vrouwen, af te schaffen en te hervormen, eventueel ook de grondwet aan te passen en verandering te brengen in discriminerende sociale gewoonten. De lidstaten moeten ook de volwaardige toegang van vrouwen tot de productiemiddelen bevorderen en hun meer zeggenschap geven over deze middelen, om zo de armoede onder vrouwen terug te dringen. Ten slotte moeten ze maatregelen voorzien om het toenemende geweld op vrouwen te voorkomen en aan te pakken.

De Tanzaniaanse minister van Buitenlandse Zaken Jakaya Kikwete, die de nieuwe voorzitter is van de SADC-ministerraad, verklaart dat de raad de lidstaten zal aanmoedigen om hun belofte na te komen voor de deadline van 2005. Maar toch bestaat bij velen de vrees dat sommige SADC-landen tegen die tijd de dertig procent vrouwen niet zullen halen, omdat politiek en besluitvorming veel te lang het domein van de mannen zijn geweest. Het zal dus nog wat tijd vergen vooraleer het Afrikaanse sociale systeem zal aanvaarden dat vrouwen gelijk zijn aan mannen.

De landen doen hun best, maar we hebben nog maar minder dan twee jaar te gaan. Niet elk land zal waarschijnlijk op tijd het doel bereiken, meent Christine Warioba, directeur van de gender-afdeling van SADC. We vertrekken van een context waarin vrouwen nooit sterk betrokken zijn geweest bij de politiek en de besluitvorming. Hoewel er nu in de politiek wel een aantal deuren zijn geopend voor vrouwen, stelt Warioba dat vrouwen het tijdens verkiezingscampagnes toch niet eenvoudig zullen hebben bij gebrek aan middelen. Wanneer politieke partijen een quotasysteem hanteren, kunnen vrouwen wel gemakkelijker verkozen worden voor een politiek mandaat. Warioba verwijst daarvoor naar Zuid-Afrika en Mozambique, de enige landen in de regio die de dertig procent al hebben bereikt.

Tanzania is nog niet zo ver. Het land heeft wel al gemiddeld twintig procent bereikt. Sinds de verkiezingen van 2000 telt het parlement 22 procent vrouwen en zetelen in de lokale raden zelfs 33 procent vrouwelijke leden. De volgende algemene verkiezingen hebben plaats in oktober 2005. Critici menen dat Tanzania de dertig procent alleen kan halen als alle partijen ernstige inspanningen leveren en zowel de partijen als particuliere verenigingen vrouwelijke kandidaten opleiden voor de verkiezingen. Het patriarchale systeem sterft langzaam uit, de maatschappij begint vrouwelijke leiders te aanvaarden, maar de partijen moeten meer basiswerk verrichten en uitkijken naar vrouwen die populair zijn bij de kiezers, zegt Ruth Meena, politiek wetenschapper en vrouwen- en mensenrechtenactiviste aan de universiteit van Dar es Salaam.

Meena geeft het voorbeeld van de twaalf kandidates van de Tanzaniaanse regeringspartij CCM, van wie er maar één niet werd verkozen. Wanneer de partijen even veel vrouwelijke als mannelijke kandidaten op de lijsten zetten, kunnen alle vrouwen winnen als er maar genoeg werk wordt verricht om geschikte kandidaten te zoeken, hen op te leiden en te steunen, zegt Meena. In de politieke partijen geldt nog altijd een patriarchaal systeem dat de vrouwen dwarsboomt en onderdrukt. Zij vindt dat de partijen moeten optreden als pioniers van de gendergelijkheid omdat hun land bindende verklaringen heeft ondertekend.

Volgens Christine Warioba kunnen Botswana, Mauritius, Namibië en Swaziland misschien het streefdoel van dertig procent halen vóór 2005. In Swaziland moet de bevolking dit jaar gaan kiezen. Het land maakt een goede kans om de doelstelling te bereiken omdat de grondwet een quotasysteem voorziet. Zuid-Afrika en Mozambique zullen waarschijnlijk zelfs meer dan dertig procent halen omdat beide landen in 2004 verkiezingen hebben. In Malawi en Zimbabwe gaan de kiezers pas in 2005 naar de stembus en in Lesotho en Zambia vallen de verkiezingen zelfs na dat jaar. Het is dus nog even afwachten voor de vervrouwelijking van de politiek zich overal in zuidelijk Afrika verder zal doorzetten.