“Koolstofkredieten verbinden aan landbouw is gevaarlijk voor Afrika”

Het thema wordt besproken op de klimaattop in het Zuid-Afrikaanse Durban.  De Zuid-Afrikaanse president Jacob Zuma heeft er al voor gepleit om afspraken over landbouw op te nemen in een nieuw klimaatakkoord. De Zuid-Afrikaanse onderhandelaars lobbyen voor “specifieke financiële middelen en specifieke acties.”

Slimme landbouw

Landbouw is en belangrijke bron van broeikasgassen als CO2 en methaan. De directe uitstoot van de landbouw bedraagt 15 tot 30 procent van de totale wereldproductie aan broeikasgassen. Als de hele productieketen van de levensmiddelenindustrie in rekening wordt gebracht, stijgt dat aandeel zelfs tot 50 procent.

Het voorstel om een hoofdstuk over landbouw toe te voegen aan een nieuw klimaatakkoord, heeft veel voorstanders. De Wereldbank, de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) en andere grote spelers pleiten voor steun aan “slimme landbouw”, klimaatvriendelijke technieken die boeren weerbaarder maken tegen veranderende weersomstandigheden, de productiviteit opdrijven en de uitstoot van broeikasgassen verlagen. Aan dat laatste aspect kan financiering worden verbonden: boeren die hun uitstoot verlagen of buitenlandse bedrijven die hen daarbij financieel steunen, zouden koolstofkredieten kunnen verdienen.  

De critici geven toe dat betere landbouwtechnieken de uitstoot van broeikasgassen sterk kan verminderen. Maar volgens hen moet dat gebeuren door regelgeving, en niet via een internationaal verdrag en koolstofkredieten.

Troostprijs voor Afrika

“De opname van landbouw in een toekomstig klimaatakkoord is waarschijnlijk een troostprijs voor Afrika, om het continent er mee te verzoenen dat de rijke landen geen wettelijk bindende uitstootdoelstellingen vastleggen”, zegt Teresa Anderson van de Gaiastichting, een internationale milieuorganisatie die vanuit Londen werkt. “Maar het is een vergiftigd geschenk. Het zal de opkoop van landbouwgrond door buitenlandse investeerders aanwakkeren en Afrikaanse boeren overleveren aan de wispelturige koolstofmarkten”.

“De enige bedoeling is nieuwe koolstofmarkten aanboren”, zegt ook Helena Paul van EcoNexus, een Britse milieuorganisatie. “Het Noorden wil dit zodat ze de indruk kunnen wekken dat ze hun uitstoot terugdringen. Dit houdt echte gevaren in voor de landbouw. Investeerders zullen zich gronden toeëigenen en er zullen meer monoculturen verschijnen om zoveel mogelijk koolstofkredieten binnen te halen.”

Volgens Anderson staren Afrikaanse regeringen zich blind op de 107 miljard euro die nu omgaan in de handel in uitstootcertificaten in Europa. Maar heel weinig van dat geld, minder dan één procent, komt volgens haar terecht in concrete projecten.

Ontnuchterende resultaten

Een eerste proefproject met koolstofkredieten uit Afrikaanse landbouw levert ontnuchterende resultaten op. Met steun van de Wereldbank schakelen 15.000 Keniaanse boeren en 800 boerengroepen over op technieken die meer koolstof vastleggen in de bodem en in gewassen. De opstartkosten bedragen meer dan een miljoen dollar (750.000 euro), zegt Anne Maina van het Afrikaans Biodiversiteitsnetwerk in Kenia. Tegen de huidige koolstofprijzen zullen de kleine boeren die meedoen volgens haar maar een habbekrats verdienen. Alleen grootgrondbezitters en de consultants die advies leveren, worden echt beter van het project.

Anne Maina geeft wel toe dat de nieuwe technieken beter zijn voor de akkers en ook de voedselproductie opdrijven. Maar volgens haar kan de omschakeling veel beter gewoon worden gefinancierd met geld dat de rijke landen beloofd hebben om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan het veranderende klimaat.

“De koolstofmarkten zijn heel volatiel”, bevestigt Steve Suppan van het Instituut voor Landbouw en Handel, een Amerikaanse organisatie die vooral rond landbouw werkt. In november was een uitstootcertificaat voor een ton koolstof nog 4,5 euro waard, de helft van het bedrag dat in januari werd opgetekend. Dat is voor een groot deel het gevolg van de financiële crisis in Europa. “Koolstofkredieten in de landbouw zullen de boeren maar weinig opleveren en laten de grote vervuilers toe verder te vervuilen”, concludeert Suppan. Wat de Afrikaans landbouw volgens hem nodig heeft, zijn echte uitstootverminderingen en voldoende rechtstreekse hulp bij de aanpassing aan klimaatveranderingen.