Kranten als inpakpapier worden ook gretig gelezen in Rwanda

Als ik in een kruidenierszaak in Butare in het zuiden van Rwanda een twee dagen oude editie van de krant Imvaho doorblader, merk ik dat de helft van de pagina’s is weggescheurd. Een verkoopster rukt de krant brutaal uit mijn handen en snauwt me toe: “Zeg laat die krant eens liggen. Ze ligt er niet om te lezen, maar om brood in te pakken.”
Enkele dagen na hun publicatie beginnen de kranten en tijdschriften in Rwanda aan een nieuw leven als inpakpapier, ter vervanging van de plasticzakjes die in 2006 door het ministerie van Milieuzaken verboden werden. “We pakken er brood, suiker, zout mee in”, zegt een bewoner van Butare, “ofwel moet de klant zelf een beker of een zak meebrengen.” Bijzonder gretige gebruikers van oude kranten zijn de verkopers van ibidiya, de beignets die overal op de markt te krijgen zijn.
Niet alle verkopers staan zo onverschillig tegenover de inhoud van de krant als de dame die de krant uit mijn handen trok. Als het wat rustiger is, worden de artikels met belangstelling gelezen. “We kijken eens wat erin staat, en als het boeiend is, lees ik het artikel helemaal uit”, zegt een verkoopster. Als het echt een hele interessante krant is, neemt ze ze zelfs mee naar huis zodat haar kinderen en buren ze ook kunnen lezen.
Sinds het verbod op plasticzakjes verkoopt de supermarkt Matar opnieuw meer kranten. De verkopers van brood en andere levensmiddelen zijn soms gedwongen de krant van de dag te kopen voor tweehonderd Rwandese frank (veertig eurocent), als er geen oude kranten te vinden zijn. Sommige straatkinderen gaan oude kranten ophalen in openbare instellingen en verkopen ze, samengebonden, voor honderd frank (twintig eurocent) per kilo.

Respect voor het gedrukte woord

Bij sommigen zit het respect voor het gedrukte woord er nog diep in. Manzi de Kacyiru kan het soms niet aanzien wat er gebeurt met kranten die minder dan een maand oud zijn. “Ik heb het altijd aan de stok met mijn zussen die de kranten willen gebruiken om het kookvuur aan te maken of als toiletpapier.” zegt hij. Je weet maar nooit of de informatie in de krant ooit nog van pas komt.
Emmanuel Uwambazamaliya, bijgenaamd Gitambulisho, had al langer begrepen dat oude kranten meer zijn dan oud papier. Sinds tien jaar schuimt hij het platteland af om voor minder dan vijftig frank (tien eurocent) onverkochte kranten aan de man te brengen. “Op die manier kunnen de mensen op het land ook iets leren over de programma’s van de overheid.”
De oude kranten vinden inderdaad gretig aftrek. Ze worden eerst grondig doorgenomen en dienen vervolgens om huizen te decoreren, schoolboeken te kaften, als inpakpapier of toiletpapier. Ook op het toilet blijft er tijd over om nog snel enkele regels te lezen.
De kranten zelf lijken voorlopig niet te profiteren van de aangescherpte leeshonger van de Rwandezen. Hun oplage blijft stabiel, omdat de krant van de dag aan het volle tarief voor de meeste Rwandezen te duur blijft. (InfoSud/vertaling: IPS)