Kyrgyzstan in de knoop met radioactieve erfenis

Dat de conferentie in Kyrgyzstan plaatsvindt is geen toeval. Het land was tijdens de Sovjetperiode een belangrijk mijngebied. Vanaf de jaren veertig werd er gegraven naar uranium en andere zeldzame ertsen. De mijnbouw heeft Kyrgyzstan met een lastige erfenis opgezadeld. Het gaat dan wel niet over hoogradioactief afval, maar de slapende mijnen, bergen onbehandeld steengruis en ander mijnafval vormen toch een ernstig gevaar voor mens en milieu. Over het hele land zijn er 92 sites die radioactief vervuild zijn en waar een slordige 475 ton gevaarlijk mijnafval rondslingert. Vaak liggen oude mijnen of stortplaatsen dicht bij bewoond gebied.
Ondanks de ernst van het probleem wordt er weinig naar omgekeken. Het blijft meestal bij een bordje dat waarschuwt de plek niet te betreden, iets waar weinigen zich aan storen. Mensen graven soms gewoon mijnafval op om oud metaal of bouwmateriaal voor huizen te verzamelen. Kyrgyzstan is ook een erg bergachtig land en wordt geplaagd door aardbevingen, erosie en aardverschuivingen. Het risico dat oude mijnen of stortplaatsen bloot te komen liggen is erg groot.

Internationaal probleem

Radioactieve vervuiling stopt niet aan de grens maar vormt een gevaar voor de ganse regio. Mailuu-Suu is een typevoorbeeld van wat er fout kan lopen. Het voormalige mijnstadje ligt dicht bij de grens met Oezbekistan. In de omgeving is er zo’n 2 miljoen kubieke meter radioactief afval gedumpt in het Sovjettijdperk. Gevreesd wordt dat radioactief materiaal door landverschuivingen of via het grondwater in de rivier Mailuu-Suu terecht zal komen. Deze stroom mondt uit in de Syrdarya-rivier die zowel door Turkmenistan, Oezbekistan en Kazachstan stroomt. Meer dan drie miljoen mensen lopen het gevaar getroffen te worden.
Kyrgyzstan heeft niet de middelen om het probleem van de historische uraniumvervuiling aan te pakken, vandaar de roep op de conferentie deze week om internationale steun. De Wereldbank, het VN-Ontwikkelingsprogramma UNDP en ngo’s zoals het Blacksmith Institute financieren reeds verschillende projecten. Maar volgens de Kirgizische overheid is er nog minstens 32 miljoen euro nodig om de grootste risico’s in te perken.