Landbouwsubsidies benadelen ook Europese boeren

Zeven grootgrondbezitters in Spanje ontvingen in 2003 in totaal meer dan 14 miljoen euro aan Europese subsidies, berekende Intermón Oxfam. Dat is ongeveer hetzelfde bedrag dat 12.700 kleinere Spaanse boeren dat jaar moesten verdelen, en eveneens een equivalent voor het gecombineerde jaarlijkse inkomen van 90.000 boeren in Mozambique.

Tot de bedrijven die het meest profiteren van het Europese subsidiesysteem, behoren die van de hertogin van Alba (1,88 miljoen euro per jaar) en de broers Mora Figueroa Domecq (3,6 miljoen euro per jaar). De concentratie van de subsidies bij enkele grote bedrijven heeft volgens Oxfam de kleinere Spaanse boeren, waarvan er 147.000 verdwenen tussen 1999 en 2003, geschaad.

De Europese subsidies moeten eerlijker verdeeld worden, zegt Javier Sánchez Ansó, directeur internationale relaties, strategie en ontwikkeling van de Spaanse Federatie van Boerenorganisaties (COAG). Zijn organisatie dringt al sinds 1990 bij de Europese Unie aan op een verandering van het subsidiesysteem. Momenteel krijgt 4 procent van de ontvangers van 40 procent van het geld. Dat is niet te rechtvaardigen, aldus Ansó.

Uit statistieken van de Europese Commissie blijkt dat 76 procent van de subsidies naar 18 procent van de Europese bedrijven gaat. De Spaanse multinational en suikerproducent Ebro Puleva kreeg meer dan 20 miljoen euro subsidie in 2003. In andere EU-landen is sprake van soortgelijke situaties. In Groot-Brittannië krijgt de hertog van Westminster jaarlijks omgerekend ruim 471.000 euro subsidie en de hertog van Marlborough 537.000 euro. In Frankrijk krijgt een kwart van de boeren helemaal geen steun, terwijl van elke tien euro aan subsidie, zes euro naar 15 procent van de grootste bedrijven gaat.

De politiek in de Verenigde Staten wijkt niet veel af van die in Europa. Daar profiteert 60 procent van de boeren helemaal niet van de 20 miljard dollar aan overheidssubsidies. Tussen 1995 en 2003 ging 72 procent van de steun naar de 10 procent grootste en vaak meest winstgevende bedrijven, volgens een onderzoek van de Environmental Working Group.

Gonzalo Fanjul, auteur van het Intermón Oxfam-rapport, pleit voor een einde aan het subsidiemodel waar vooral de grote bedrijven van profiteren. Ook doet hij een beroep op de Spaanse socialistische premier José Luis Rodríguez Zapatero om het voortouw te nemen in een hervormingsbeweging die leidt tot een landbouwbeleid dat consistent is met zijn engagement met armoedebestrijding.

Het halveren van de armoede voor 2015 is een van de hoofddoelen in de Millenniumdoelstellingen die de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 2000 aannam. Momenteel leven wereldwijd 2,7 miljard mensen van minder dan twee dollar per dag en 1,2 miljard mensen moeten het met minder dan één dollar per dag doen. Als Zapatero en de EU de Millenniumdoelstellingen willen halen, dan zullen ze een eerlijke landbouwpolitiek moeten voeren, zegt Paloma Escudero van Oxfam.

Dit jaar wordt een belangrijk jaar voor de landbouwsector. In september wordt in New York een VN-conferentie over de Millenniumdoelstellingen gehouden, er staat een hervorming van de Europese suikerregime op stapel en in december is een ministerstop van de WHO gepland, waar naar verwachting richtlijnen voor liberalisering van de wereldwijde agrarische handel worden vastgelegd.

De onevenwichtigheden in het huidige Europese landbouwbeleid zijn vooral zichtbaar in de suikerindustrie. Volgens Oxfam ontvingen zes grote suikerraffinaderijen in 2003 819 miljoen euro exportsubsidies. Daardoor staat Europa, tot ongenoegen van traditionele suikerlanden als Brazilië, Ethiopië en Malawi, op de tweede plaats als grootste suikerexporteur.

De meeste subsidie ging naar Tate & Lyle uit Groot-Brittannië, het Franse Beghin-Say en het Duitse Sudzucker, de grootste producent in Europa. Door de exportsubsidies zouden de wereldwijde suikerprijzen met naar schatting 20 tot 23 procent gedaald zijn. Malawi liep door de lage suikerprijzen 42,8 miljoen dollar (ruim 32 miljoen euro) aan exportinkomsten mis. Dat is evenveel als het jaarlijkse budget voor gezondheidszorg in het Afrikaanse land, waar 15 procent van de bevolking is besmet met het HIV-virus dat aids veroorzaakt.

In de Dominicaanse Republiek, die 30.000 kleine melkveehouders telt, verkoopt de EU gesubsidieerde poedermelk voor een prijs die 25 procent lager ligt dan die van de verse melk die de boeren ter plaatse produceren. Ongeveer 10.000 boeren in de Dominicaanse Republiek moesten daardoor de afgelopen tien jaar gedwongen met hun bedrijf stoppen. In Honduras werden 20.000 rijstboeren werkloos vanwege Amerikaanse dumpingpraktijken.

Intermón Oxfam pleit in het rapport niet voor volledige afschaffing van de subsidies voor Spaanse boeren, maar wel voor een eerlijker verdeling met oog voor de belangen van de boeren in ontwikkelingslanden. (JS)