Landhervorming komt arme zwarte boeren niet ten goede

Een rapport van een team van gepensioneerde ambtenaren die Mugabe heeft aangesteld om de hervestiging te evalueren stelt dat de blanken nu drie procent van de landbouwgrond in het land in handen hebben. Voor de bezetting bezaten zij dertig procent of elf miljoen hectaren. De staat beweert 300.000 gezinnen te hebben hervestigd, maar het rapport komt maar uit op 127.200 begunstigde gezinnen.

De laatste tijd zijn er veel conflicten op boerderijen waar hoge regeringsambtenaren en politici van de regerende ZANU-PF-partij de plaats innemen van boeren en voormalige strijders van de Zimbabwaanse bevrijdingsoorlog die er tijdens de landhervorming waren hervestigd. Drie jaar geleden ging de strijd om de boerderijen nog tussen de arme zwarten en de blanken. Nu zijn het de rijke zwarten die zich tegen de boeren keren.

Maar de voormalige guerrillastrijders, die in 2000 de aanvankelijke bezettingen leidden, dreigen met vergelding. Endy Mhlanga, algemeen secretaris van de Vereniging van Veteranen van het Zimbabwaanse Bevrijdingsleger, zegt: Er worden nu kameraden (ex-medestrijders) verdreven van de grond die ze in beslag hebben genomen, om plaats te maken voor enkele burgers die destijds afstand namen van de jambanja (de gewelddadige confiscatie van grond). Mhlanga’s vereniging roept alle voormalige guerrillastrijders die van hun nieuwe grond zijn verdreven op om zich te melden. Mhlanga stelt wel dat zijn vereniging op dezelfde lijn staat als ZANU-PF en de regering. Maar wij hebben onregelmatigheden in het programma vastgesteld. Wij respecten president Mugabe en willen onze informatie eerst aan hem doorspelen. Daarna kan hij ermee doen wat hij wil. Maar we willen de vuile was niet zomaar openbaar maken.

Mhlanga wijst erop dat enkele incidenten al algemeen bekend zijn, zoals de uitzetting van vijf gehandicapte ex-strijders uit een boerderij in Beatrice, in de omgeving van de hoofdstad Harare. De boerderij is overgenomen door de weduwe van een overleden parlementslid. Drie maanden geleden stak de politie 1.000 woningen in brand tijdens een inval in ‘Windcrest Farm’ in de streek van Masvingo in het zuidoosten van het land. Zij gaven de oorspronkelijke bezetters de opdracht terug te keren naar hun vroegere gemeenschapshuizen en plaats te maken voor een ambtenaar van het ministerie van Buitenlandse Zaken. De gezinnen hadden de stukken grond in 2001 toegewezen gekregen in het kader van het hervestigingsprogramma.

Honderden andere gezinnen hebben een zaak aangespannen tegen de overheid over ‘Little England Farm’ in het westelijke district Zvimba, de thuisbasis van president Mugabe. Zij moesten er wijken voor de weduwe van een nicht van de president en ongeveer zeventig andere personen die de zesduizend hectaren zullen overnemen. De uitgezette families verzetten zich hiertegen.

Een traditionele leider uit Zvimba, die anoniem wil blijven, noemt de grondkwestie een grote kopzorg. Er zijn te veel schandalen waarbij kopstukken van de regering en van ZANU-PF betrokken zijn. Sommigen van hen verkopen zelfs grond aan mensen die zich willen vestigen in ruil voor steekpenningen. Het bezit van verscheidene boerderijen is een ander probleem. Sommige ministers zouden eigendom hebben laten registreren op naam van hun kinderen. In juli gaf de president hoge ambtenaren die meer dan één boerderij in beslag hadden genomen de opdracht dat ze alle boerderijen moesten teruggeven en er maar één mochten behouden. Maar dat verzoek is blijkbaar nog niet opgevolgd. Toch zou de nationale voorzitter van ZANU-PF, John Nkomo, hebben verklaard dat al 60.000 hectaren land zijn teruggegeven.

Volgens landbouwkenner Bright Garikai Mombeshora is het “helemaal niet duidelijk welke richting de regering uit wil. Zij lijkt geen duidelijk beleid te hebben over waar ze naartoe wil. Volgens Mombeshora was het niet nodig de bestaande infrastructuur van de blanke boeren te vernietigen om een landhervormingsprogramma in te stellen. De overheid had een eenvoudige aanpak moeten hanteren en de namen en het aantal mensen moeten noteren die belangstelling hadden voor grond en de oppervlakte die zij nodig hadden zonder de bestaande producenten te verwijderen.

De herverdeling kwam in 2000 op gang toen voormalige strijders geen gevolg gegeven aan het bevel van vice-president Joseph Msika, toenmalig minister van Binnenlandse Zaken John Nkomo en de minister van Landbouw Joseph Made om geen boerderijen in beslag te nemen. President Mugabe was op dat moment niet in het land. Bij zijn terugkeer verklaarde hij de illegale bezettingen als een “uiting van protest tegen de oneerlijke verdeling van de grond.” Hij verbood een gedwongen uitzetting van de bezetters, een electorale zet die Mugabe van pas kwam nok de presidentsverkiezingen van vorig jaar.

De balans is intussen duidelijk: een complete chaos in de landbouw. Er ontstonden tekorten aan voedsel, brandstof en andere noodzakelijke grondstoffen. De regering stelt nu dat de aanhoudende droogte in sommige delen van het land mee verantwoordelijk is voor de slechte oogst. Maar ze heeft geen verklaring voor de verminderde irrigatie op de bezette boerderijen, waar sprake is van massale plunderingen en beschadiging van de infrastructuur door voormalige landarbeiders of door de nieuwe bewoners.

Sommige functionarissen van ZANU-PF verwachten dat Mugabe tijdens de jaarlijkse conferentie van de partij volgende maand zijn pensionering zal aankondigen. Volgens hen steunt het rapport van de ambtenaren Mugabes bewering dat de grond met succes is teruggegeven aan de rechtmatige eigenaars en dat is één van de belangrijkste voorwaarden die hij had gesteld voor zijn aftreden.