Latijns-Amerika vergrijst snel

In 2000 telde Latijns-Amerika 43 miljoen zestigplussers. In 2025 zal deze leeftijdscategorie al meer dan 100 miljoen mensen tellen, en in 2050 meer dan 180 miljoen, volgens het Latijns-Amerikaans en Caraïbisch Centrum voor Demografie.

Die stijging heeft niets te maken met de bevolkingsgroei. Ze is een gevolg van demografische vergrijzing. In 1975 was het aandeel van de senioren in de totale bevolking 6,5 procent, in 2025 zal dat aandeel tot 14,8 procent gegroeid zijn en in 2050 tot 24,3 procent.

Vooral in Costa Rica, Cuba en Uruguay vergrijst de bevolking snel. In Cuba zal 37,5 procent van de bevolking in 2050 ouder dan zestig jaar zijn.

“Latijns-Amerika vergrijst sneller dan Europa”, zegt de Argentijn Ernesto Peláez, demograaf aan de Nationale Universiteit van Córdoba en secretaris-generaal van de Latijns-Amerikaanse Vereniging voor Bevolkingsonderzoek. “In amper dertig jaar is de vruchtbaarheid abrupt afgenomen en is het aantal oudere volwassenen toegenomen.”

Minder aandacht

Vroeger was de belangrijkste uitdaging voor de regio de terugdringing van de moeder- en kindersterfte. Op dat vlak blijft nog veel werk te doen, maar nu zijn er ook andere uitdagingen, die minder aandacht krijgen. “We hebben veel pediaters, maar het aantal gerontologen is snel geteld”, zegt Peláez.

Argentinië telt de meeste geriaters en rusthuizen maar die zijn slechts voor een minderheid bestemd. Iets minder dan 2 procent van de oudere bevolking verblijft in een instelling. In de rest van Latijns-Amerika ligt dat aandeel onder 0,5 procent, zegt Peláez.

Een andere grote uitdaging vormen de pensioenen. De verschillen tussen de landen zijn groot. In landen als Argentinië, Brazilië en Uruguay, heeft meer dan 80 procent van de senioren een inkomen, in veel andere haalt men niet eens 15 procent.

Latijns-Amerika vergrijst sneller dan Europa

Veel landen kennen geen bijdragen tijdens de actieve loopbaan die recht geven op een inkomen tijdens de pensioenleeftijd. In landen als Bolivia, Ecuador, Paraguay, Guatemala, El Salvador, Nicaragua en de Dominicaanse Republiek zijn senioren er praktisch toe veroordeeld tot hun dood te blijven werken.

In de studie ‘De dekking van de sociale zekerheid in Latijns-Amerika’ wijst de Argentijn Rafael Rofman, expert van de Wereldbank, op de beperkingen van het systeem van bijdragen: door het hoge informele en instabiele karakter van de tewerkstelling in de regio kunnen de landen de dekking van alle senioren niet garanderen.
 
In Argentinië bood de centrumlinkse regering van Néstor Kirchner, die in 2003 aan de macht kwam, de senioren een alternatief aan. Als ze in de informele economie of als huisvrouw hadden gewerkt en geen bijdragen hadden betaald, konden ze toch nog een inkomen krijgen. Zo groeide het aantal senioren met een inkomen van 3,2 miljoen naar 5,6 miljoen. Nu heeft 86,7 procent van de Argentijnse senioren een inkomen.

Over verkiezing beslissen

Voor Silvia Tron (84), ondervoorzitter van het Institutioneel Centrum voor Samenwerking met de Oudere Volwassene (Cicam) in Uruguay, is een van de uitdagingen op middellange termijn de organisatie van voorlichting over ouder worden in de verschillende sociale sectoren. Het Cicam gaf al opleidingen aan leerkrachten van lager- en secundair onderwijs. Dat moet uitgebreid worden naar onder meer artsen, ambtenaren, het openbaar vervoer, journalisten, politieagenten, zegt Tron.

“In Uruguay zijn we met bijna een half miljoen gepensioneerden. Ik zeg de politiek verantwoordelijken altijd dat we over een verkiezing kunnen beslissen – en we worden nog talrijker. Daarom moeten we participeren en ervoor zorgen dat ze onze stem horen.”