Latijns-Amerikaans milieurecht zet historische stap

Shell, Mercedes Benz en 42 andere bedrijven moeten melden welk afval ze lozen in de Riachuelo-rivier, de ergst vervuilde rivier van Argentinië. Dat heeft het Argentijnse Hooggerechtshof beslist. Juristen uit Argentinië en daarbuiten spreken van een mijlpaal in het Latijns-Amerikaanse milieurecht.

Het Argentijnse Hooggerechtshof deed de veelbesproken uitspraak eerder deze maand in een zaak die in 2004 was aangespannen door mensen die vlakbij de vervuilde rivier wonen. De bedrijven moeten binnen 30 dagen melden welk vloeibaar afval ze in de rivier lozen, hoe ze dat afval behandelen en of ze de door de wet vereiste verzekering hebben voor eventuele milieuschade.

De nationale, provinciale en stedelijke overheden op hun beurt, moeten binnen dezelfde strakke tijdslimiet een beheersplan opstellen voor de rivier. Daarnaast moeten ze milieueducatieve programma’s starten en alle milieu-informatie openbaar maken. Op 5 september volgt dan een hoorzitting met alle betrokken partijen.

Alfredo Alberti, een van de inwoners van de wijken naast de rivier, put hoop uit de uitspraak. Maar het belang ervan overtreft ruimschoots dat van de 3,5 miljoen mensen die in het bassin van de Riachuelo-rivier wonen en last hebben van het afval van de meer dan 3.500 industrieën die er gevestigd zijn.

“Voor milieurecht in Argentinië en Latijns-Amerika is dit een toonaangevende zaak. Het Hof heeft ons een prachtig lesje geleerd”, jubelt Aida Kemelmajer. Zij is een van de rechter van het provinciale Hooggerechtshof van Mendoza. “Dit is wat wij rechters moeten doen, niet alleen maar mooie woorden neerschrijven, maar de wijze en de deadline voor de uitvoering van onze uitspraken vastleggen.”

“Dit is een mijlpaal; een uitstekende uitspraak”, zegt Enrique Peretti, een rechter van het Hooggerechtshof van de provincie Santa Cruz. “Het neemt de toekomstige generaties op als rechtspersonen en zet regels voor dit soort zaken.”

De Riachuelo-rivier is al sinds de 19e eeuw vervuild, maar de laatste decennia is het echt de spuitgaten uit beginnen lopen. In april van dit jaar waarschuwde de Argentijnse hoofdauditor voor een “gezondheidscatastrofe”. De nationale ombudsdienst trok twee keer aan de alarmbel omwille van het gebrek aan beleid.

De moeilijkheid is dat de bevoegdheden voor de vervuiling van de rivier verspreid liggen over zowel de nationale overheid, de provinciale en de stedelijke overheid. Het Hooggerechtshof heeft een kader geschapen om dat kluwen te ontwarren.

Verder stelt het dat het alleen de bescherming van het openbare eigendom bekijkt, en verwijst het individuele schadevergoedingen door naar de lagere rechtbanken. Het stelt daarbij dat herstel van schade noodzakelijk is, en in geval onherstelbaar, dat er schadeloosstelling moet komen.

Het is inderdaad de eerste keer dat het hooggerechtshof een overkoepelende uitspraak heeft gedaan over het beheer over een publiek eigendom als het milieu, zegt Ricardo Lorenzetti, een van de rechters verantwoordelijk voor de uitspraak. Hij zegt dat ze dit deden om een sociaal debat uit te lokken. “We moeten deze kwestie opentrekken naar het publiek, want dat is de weg naar bewustmaking en oplossingen. Wetten dienen nergens toe als de mensen een andere weg inslaan.” (ADR)

Marcela Valente, IPS